«informatika va axborot teхnologiyalar» fanidan ma‟ruza matn

Ma'lumotlarni tartiblash

 - foydalanish oson bo‗lishi  maqsadida 



 

Ma'lumotlarni arxivlash

- ma'lumotlarni saqlashda iqtisodiy  tejamkorlikka erishish. 



 

Ma'lumotlarni himoyalash

- ma'lumotlarni  yo‗qolishi  yoki o‗zgarib ketishidan saqlash 

uchun  qilinadigan tadbirlar 



 

Ma'lumotlarni  yuborish

-  informatikada  ma'lumotni  qabul    qilib  oluvchi  -  klient, 

ma'lumot manba‘si esa -server deyiladi. 



 

Ma'lumotlarni  shaklini    almashtirish

-ma'lumotni  bir  formadan    boshqasiga  yoki  bir 

strukturadan ikkinchi strukturaga  o‗tkazish  

Ma'lumotlar ustida bajariladigan hamma  operatsiyalarni ro‗yxatini keltirib   bo‗lmaydi. Va 

biz  shunday  xulosaga  kelamizki,  ma'lumotlar  ustida  ishlash    katta    qiyinchilik    bilan  kechadi, 

demak bu ishni avtomatlashtirish zarur. 

Ma'lumotlar  ustida  ishlashni  avtomatlashtirish  uchun  ,  turli  ma'lumotlarni  bir  xil  formaga 

keltirish  kerak  ,  shu  maqsadda    ma'lumotlarni    kodlash  usulidan  foydalanishadi.  Kodlash 

vositalari fan va texnikaning  ba'zi sohalarida muvaffaqiyat bilan qo‗llanib  kelinmoqda.Masalan 

matematik  ifodalarni  yozish  sistemasi,  ko‗rlar  uchun  Brayl    sistemasi,  telegraf    kodi  va 

boshqalar. 

Hisoblash texnikasida ham  o‗z  kodlash sistemasi mavjud  bo‗lib, u ma'lumotlarni  0 va 1 

belgilar ketma- ketligi ko‗rinishida ifodalashga asoslangan. Bu belgilar ikkilik raqamlari deyilib, 

ingliz tilidagi ifodasi - binary digit    yoki qisqacha  bit. Ikki  xil tushunchadan birini  0 yoki 1 ( 

rost yoki yolg‗on, ha yoki yo‗q, oq  yoki  qora va x.k.) bir bit bilan  ifodalanishi mumkin. Agar 

bitlar miqdorini ikkitagacha oshirsak, u holda to‗rt  xil tushunchani ifodalash mumkin 

00  01  10  11 

Uch bit bilan sakkizta turli tushunchalarni  kodlash mumkin: 

000 001  010  011  100 101  110  111 

Ikkilik  kodlash  sistemasida    razryadlar    miqdorini    bittaga  oshirsak,  qiymatlar  miqdori  ikki 

baravar ortadi, ya'ni bu sistemada umumiy formula  quyidagi  ko‗rinishda  bo‗ladi: 

m

N

2



 Bu yerda  N – o‗zaro bog‗liq  bo‗lmagan kodlanuvchi  qiymatlar miqdori,  m - ikkilik  

kodlash sistemasida  qabul  qilingan  razryad  miqdori.