Информатика

10.14-jadval. Algebraik ifodalar

t.r.	Nomi	Vazifasi
1	Simplify	Soddalashtirish
2	Expand	Qavslarni ochish
3	Factor	Ko`paytuvchiga ajratish

4	Normal	Umumiy maxrajga keitirish
5	Combine	Darajalarni birlashtirish
6	Collect	O`xshash hadlarni birlashtirish

Bu maxsus operatorlarda algebraik ifodaning o`zi yoki uning indentifikatori va parametri kiritiladi. Agar operatordan foydalanishda qiynalsangiz operatorni tanlab, [F1] tugmani bosing.

Simplify operatoriga misol:



expand operatoriga misol:




factor operatoriga misol:




normal operatoriga misol:


combine operatoriga misol:

collect operatoriga misol:

Maple dasturida bu operatorlardan foydalanishning ikkichi usuli ham. Unda maple dasturida birinchi bo`lib matematik ifodalar yoziladi va amal matematik korinishda ishchi maydonda hosil bo`ladi. Shu ko`rinishni tanlab, sichqonchaning o`ng tugmasini bosamiz va local menyu chiqadi. Undan kerakli operatorni tanlaymiz. Masalan, ifodani soddalashtiring.

Soddalashtirishni amalga oshirish uchun matematik ifoda yoziladi. Uning matematik ko`rinishini tanlab, sichqonchaning o`ng tugmasi bosiladi. Lokal menyudan [simplify] buyrug`i tanlanadi.


Soddalashtirishga doir yana bir misol. Bunda belgilab olish usulidan foydalanamiz.

Buning uchun matematik ifodani f ga o`zlashtiramiz.

f funksiyaga almashtirish kiritamiz va subs() operatoriga ko`rsatamiz.

Hosil bo`lgan matematik ifodani soddalashtiramiz.

Demak javob x-1 ekan.

Yuqoridagi soddalashtirishni bitta bo`limda ham bajarish mumkin.

Algebraik tenglamalar. Algebraik tenglamalarni yechish uchun Maple dasturida solve operatoridan foydalanamiz. Solve operatorining umumiy yozilishi quyidagicha:

solve(tenglama yoki tengsizlik, parametr)

Faqat tenglama (tengsizlik) da bitta parametr bo`lishi yoki bolmasligi mumkin. Masalan, tenglamani yeching.

Bu tenglamani yechish uchun, uni Mapleda kiritamiz.

Solve operatoridan foydalanib, uning yechimini topamiz.

Bitta bolimda ham ushbu tenglamani yechimini topish mumkin.

Parametrli tenglamalarni yechishga doir misollar ko`ramiz. Masalan, tenglamaning yechimini aniqlang.

Tenglamani Mapleda yozamiz va solve operatoriga x ni topishni ko`rsatamiz.

Mapleda tenglamalar sistemasini yechshga bir misol ko`raylik. Masalan, tenglamalar sistemasining yechimini toping.

Maplega ifodani kiritamiz va solve ga ikkita parametr ko`rsatiladi.

Tenglamalar sistemasining yechimi { y=1va x=2} hamda {y=2 va x=1} ekanligini ko`rish mumkin. RootOr bu haqiqiy yechim emas. Shuning uchun uni inobatga olmaymiz.

Trigonometrik tenglamani yechishga doir bir misol. Tenglamani yeching.

sin(x)+cos(x)=1

Mapleda yechish

Tengsizlikni yechishga doir misol:

Berilgan tengsizlikni qanoatlantiruvchi bular x=2da topilsin

Mapleda quyidagicha yechiladi.

Maple dasturining yordamida ixtiyoriy oddiy, trigonometrik, logarifimik, kompleks, ko`rsatkichli tenglama va tengsizliklar yechish mumkindir.