Informatika 2017 uzb indd

Viruslar klassifikatsiyasi

Viruslarni shartli ravishda quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:

– fayl viruslari 

[COM, EXE va DLL ni zararlaydi];

– boot-viruslar 

[disketlarni boshlang‘ich yuklovchi sektorlari (yoki 

MBR – Master Boot Record) qattiq diskning yuklovchi sohasini 

zararlaydi];

– makroviruslar;

– tarmoq viruslari.

Fayl viruslari kompyuterlarda eng ko‘p tarqalgan viruslardir. 

Ular barcha viruslarning taxminan 80 % ini tashkil etadi. Bu toifa 

kompyuter viruslari juda chidamli bo‘lib, o‘z vaqtida ehtiyot chorasi 

ko‘rilmasa, haqiqiy epidemiyaga aylanadi. Masalan, RCE­1813 yoki 

Ierusalem (Quddus), Black Friday (Qora Juma). 

Boot­viruslar o‘zini diskning operatsion sistemani yuklovchi 

0­trakiga yozib oladi. Bunday viruslar foydalanuvchi hali an­

tivirus dasturini ishga tushirmasdan avval, operatsion sistema 

yuklangandayoq faollashadi va tarqaladi. Boot­viruslari fayl 

viruslaridan tubdan farq qiladi. Boot­viruslarining soni fayl 

viruslariga qaraganda ancha kam hamda ular sekinroq tarqaladi. 

Tabiiyki, ham fayl sistemasiga, ham yuklash (Boot) sektoriga 

zarar yetkazuvchi viruslar ham mavjud.

Makroviruslar – ma’lumotlarni qayta ishlovchi turli tizimlar­

ga (matn muharrirlari, elektron jadvallar) o‘rnatilgan makrotil 

imkoniyatlaridan foydalanadi. Ular, ayniqsa, Microsoft Word va 

Excel dasturlarida keng tarqalgan. Bunday viruslar zararlangan 

fayllar ishga tushganda faollashadi va shu turdagi fayllar ishga 

tushsa, ularni ham zararlantiradi. Ular nafaqat alohida kom­

pyuterlarni, balki ushbu dasturlar o‘rnatilgan tarmoqdagi kompyu­

terlarni ham zararlantiradi.

Tarmoqqa zarar keltiruvchi viruslar 

replikatorlar

 deb atalib, tar­

moqdagi barcha yoki ba’zi abonentlarni zararlaydi. Tarmoq viruslari 

o‘zini keng tarqatishi uchun tarmoq protokollari yoki kompyu­

ter tarmoq va elektron pochta buyruqlaridan foydalanadi. Bugungi 

kunda keng tarqalgan ushbu turdagi viruslar – troyanlar va pochta 

viruslari (cherv). Bunday viruslar ma’lumotlarni o‘g‘irlashda keng 

imkoniyat yaratadi. Ulardan eng «taniqlisi» Morrisa nomli bo‘lib, 

u 1988­yilda Internet tarmog‘idagi 30

 

000 ta kompyuterdan 6

 

000 

tasiga zarar keltirgan.

---

77

16-dars. Axborotlarni himoyalash va antiviruslar haqida