Informatika 2017 uzb indd

tetrada

 usulida quyidagicha kodlanadi:

16

0

1

2

3

4

5

6

7

2

0000

0001

0010

0011

0100

0101

0110

0111

16

8

9

A

B

C

D

E

F

2

1000

1001

1010

1011

1100

1101

1110

1111

A. O‘n oltilik sanoq sistemasidagi quyidagi sonlarni tetrada usulida 

kodlang: 

  a) 2017; b) ADADADA; d) 1001010111; e) CAFE17.

---

29

B. O‘n oltilik sanoq sistemasidagi sonlarni quyidagi tetrada kod 

lari 

asosida dekodlang: 

  a) 10110100;   

 

b) 1001000101100000; 

  d) 100101011100; 

 

e) 111000001010.

5-dars. IKKILIK SANOQ SISTEMASIDA 

AMALLAR BAJARISH

Kompyuterlar ishlab chiqarila boshlanganda ular 

ning ish­

lash prinsipi bilan bog‘liq bo‘lgan axborotlarni ikkilik sanoq 

sistemasida kodlash va amallar bajarish masalasi yuzaga kel­

di. Chunki, kompyuterga biror amalni bajarishni o‘rgatish 

uchun inson shu amalni qanday bajarilishini tasavvur qilishi 

zarur. Demak, kompyuterlarning ishlash prinsipini o‘rganish 

uchun ikkilik sanoq sistemasida amallar qanday bajarilishini 

bilishingiz maqsadga muvofiqdir.

Kundalik hayotimizda ishlatiladigan o‘nlik sanoq sistemasidagi 

sonlar ustida arifmetik amallar bajarish usullarini bilamiz. Maz­

kur usullar boshqa barcha pozitsiyali sanoq sistemalari uchun ham 

o‘rinlidir.

O‘nlik sanoq sistemasida qo‘shish amalini ko‘rsak, biz avval 

birliklarni, so‘ng o‘nliklarni, keyin yuzliklar va hakazolarni o‘zaro 

qo‘shib boramiz. Bu jarayon barcha pozitsiyali sanoq sistemalar 

uchun o‘rinli bo‘lib, toki oxirgi qiymat bo‘yicha eng katta raz­

ryadni qo‘shishgacha davom etadi. Mazkur jarayonda shu narsani 

doim eslash kerakki, agar biror razryad sonlarini qo‘shganimizda 

natija sanoq sistemasining asosi qiymatidan katta chiqsa, yig‘in­

dining sanoq sistema asosidan katta qismini keyingi razryadga 

o‘tkazish kerak.

Masalan, o‘nlik sanoq sistemasida: 

193275

10

79538

10

+

1983

10

274796

10

Ma’lumki ikkilik sanoq sistemasi faqat ikkita: 0 va 1 raqamla­

ridan tashkil topgan. Bu sistemada qo‘shish, ayirish va ko‘paytirish 

amallari quyidagicha bajariladi:

---

30

I bob. Axborot