Informatika 2017 qqalpoq indd

Xabar  texnologiyasınıń  ayırım  texnikalıq  quralları

  

 

Xabar  texnologiyaları  esaplaw  texnikasınan  tısqarı  baylanıs  texni-

kası,  televidenie  hám  radionı  da  óz  ishine  aladı.  Ulıwma,  informatika 

hám  xabar  texnologiyaları  bir-birin  toltırıwshı  bólekleri  sıpatında 

qaraladı.

Kompyuter  tarmaqları

Kompyuterlerdiń  insan  turmısındaǵı  áhmiyeti  kún  sayın  artıp 

barmaqta.  Házirgi  kúnde  informaciyalardı  jıynaw,  qayta  islew  hám 

tarqatıw  menen  baylanıslı  bolǵan  tarawlarda    kompyuterlersiz  islewdi 

kóz  aldıńızǵa  keltirip  bolmaydı.  Lekin,  kompyuterdiń  yadı  qansha 

úlken  bolmasın,  jumıs  islew  payıtında  paydalanıwıńız  kerek  bolǵan 

barlıq  informaciyalardı  oǵan  jaylastırıp  bolmaydı.  Ayırım  informaciya 

kerek  bolıp  qalǵan  waqıtta  onı  basqa  kompyuterden  kóshirip  alıw 

ushın  sırtqı  informaciya  tasıwshı  qural  (disketalar,  CD-diskler  hám 

basqalar)dan  paydalanıw  kerek  boladı.  Biraq  bul  kóp  waqıt  hám 

qosımsha  qárejetlerdi  talap  etedi.  Usı  sıyaqlı  mashqalalar  óz  ara 

informaciya  almasıw  maqsetinde  kompyuterlerdi  birlestiriw  zárúrligin 

payda  etti.  Dáslep  arnawlı  kabel  járdeminde  yaki  kompyuterdi  óz  ara 

birlestiriwge  erisildi.  Aradan  kóp  waqıt  ótpesten,  birneshe  kompyuterdi 

birlestiriw  imkaniyatın  beriwshi  texnikalıq  qurılma  hám  baǵdarlama 

islep  shıǵıldı.  Usı  tárizde  kompyuter  tarmaqları  júzege  keldi.

Bunday  tarmaqlar  qosımsha  qurılmalar  talap  etse  de  (tarmaq 

platası,  arnawlı  kabel),  kompyuterlerden  paydalanıw  nátiyjeliligin 

---

48

arttıradı.  Tarmaqtaǵı  qálegen  kompyuter  basqa  kompyuterdiń  diskine, 

printerine  hám  basqa  sırtqı  qurılmalarına  múrájáát  etiwi  múmkin 

boladı.  Bunday  tarmaqlar  bir  xanada  yaki  bir  imarattıń  ishinde 

shólkemlestirilip,  lokal  (jergilikli)  tarmaqlar  dep  ataladı.

Lokal  tarmaqta  kompyuterlerdiń  biri  tiykarǵı  kompyuter  etip 

tańlanadı.  Ol  fayllar serveri  yaki,  ápiwayı  túrde  server  dep  ataladı. 

Qalǵan  kompyuterler  bolsa  jumıs  islewshi  stanciyalar  dep  atalıp,  ser-

ver  menen  hám  de  óz  ara  tarmaq  plataları  hám  arnawlı  kabeller 

járdeminde  baylanısadı.

Kompyuterler  arasında  informaciya  almasıwdı  rawajlandırıw  boyın-

sha  izleniwler  toqtap  qalmadı.  Xabar  texnologiyalarınıń  jedellik  penen 

rawajlanıwı, endi bir xanada yaki bir imaratta jaylasqan kompyuterlerdi 

emes,  bálkim  uzaq  aralıqta,  hátte  basqa  mámleketlerde  jaylasqan 

kompyuterlerdi  óz  ara  baylanıstırıw  imkaniyatın  beriwshi  regionallıq 

hám  global  (xalıq  aralıq)  tarmaqlardı  júzege  keltirdi.

Regionallıq  tarmaqlar  bir  mámleket  aymaǵındaǵı  barlıq  paydala-

nıwshılardı  birlestiredi.  Bunday  tarmaqqa  baylanısqan  kompyuterler 

arasındaǵı  aralıq  birneshe  júz  kilometrdi  qurawı  múmkin.  Global 

tarmaqlar  dúnyanıń  túrli  mámleketlerindegi  paydalanıwshılardıń  óz 

ara  informaciya  almasıwın  támiyinleydi.

Regionallıq hám global tarmaqlarda kompyuterlerdi arnawlı baylanıs 

kabelleri  arqalı  baylanıstırıw  qımbatqa  túsedi.  Sol  sebepli  olardı