Informaciyalíq texnologiyalarí HÁm kommunikaciyalarín rawajlandíRÍw ministrligi

2.2 Sertifikatlastırıw sxemaları orınlaw basqıshları

Sertifikatlastırıw boyınsha ISO quramındag’ı komitet tárepinen tayarlang’an hújjette úshinshi tárep tárepinen ámelge asırilatug’ın sertifikatlashtirishning segiz sxeması berilgen:

Birinshi sxema. Bul sxema menen tek ónim úlgileri túrlerin standartlar talaplarına muwapıqlıg’ın arnawlı tastıyıqlang’an sınaq bahalaw menen ceriyali chihayotgan ónimdiń sapasın da bahalaw imkaniyatın beredi. Usıldıń abzallıg’ı onıń ápiwayılıg’ında bolıp tabıladı. Onıń kemshiligine bolsa qadag’alaw sınaqlar nátiyjesine qaray, eger ónim standart talaplarına saykes emesligi anıqlanilsa, baribir onı sawda shaxobchalaridan shıg’arıp taslaw múmkin bolmaydı yamasa onı shıg’arıp taslaw ushın anag’urlım qıyınshılıqlar tuwıladı.
Úshinshi sxema. Ónim úlgileriniń túrlerin arnawlı,tastıyıqlang’an sınaq shólkemlerinde ótkeriw, keyininen satıwshı yamasa qarıydarg’a jibermesten turıp waqıtı -waqıtı menen úlgilerdiń tekseriwin baqlawg’a tiykarlanadı. Ekinshi sxemadan parıqlanıwshı tárepi mınada, ónim sawda shaxobchalariga túspewden turıp, sınaq qadag’alawı ótkeriledi hám standartqa saykes emesligi anıqlansa, ónimdiń qarıydarg’a jo'natilishi toqtatıladı.
Tórtinshi sxema. Ónim úlgileriniń túrlerin tap 1-3-sxemalardek sınaqtan ótkeriwge tiykarlang’an bolıp, keyininen sawda shaxobchasidagi hám de óndiris shıg’arıwdan alıng’an úlgilerdiń tekseriw qadag’alawı waqıtı -waqıtı menen ótkeriw arqalı ónimdiń sapası esapqa alınadı. Bul halda ónim islep shıg’arılg’an bolıp, onıń shıg’arılıwına málim g’árejetler bolg’andan keyin standart talaplarına saykes emesligi anıqlanadı.
Beshiichi sxema. Bul sxema ónim úlgi túrlerin tastıyıqlang’an sınaq shólkemlerinde ótkeriwge hám ónim óndiristiń sapasın bahalawg’a tiykarlang’an bolıp, keyininen sawda shaxobchasida hám islep shıg’arıwda úlgiler sapasın waqıtı -waqıtı menen tekserilip qadag’alaw etip barıladı. Bul sertifikatlastırıw usılı tek ónimdiń sapasın qadag’alaw etipgine qalmay, bálki kárxanada shig’arılatug’ın ónimdiń sapasın kerekli dárejede bolıwın da qadag’alaw etedi. Tuwrısıda, kárxana dag’ı ónim sapasın támiyinlewde, sistemanı bahalanishida onıń kriteryaın anıqlaw zárúrli áhmiyetke iye. Bul usıl sanaatı rawajlang’an mámleketlerde hám de xalıq aralıq sertifikatlastırıw sistemalarında eń kóp tarqalg’an sxema bolıp tabıladı. Birinshi, tórtinshi sxemalarg’a qarag’anda bul sxema eń quramalı hám salıstırg’anda qımbatlaw turatug’ın sxema bolıp, onıń abzallıg’ı qarıydar ónim sapa dárejesin joqarı ekenligine isenim payda etedi, bul bolsa tiykarg’ı kriterya esaplanadı.
Altınshı sxema tek kárxana dag’ı ónimdiń sapasın támiyinlew menen sistemanı bahalanishini ótkeriwge mólsherlengen. Bul usıl ayırım waqıtta kárxana -tayarlawshın attestatlash dep da júritiledi. Bul qıylı sertifikatlastırıwda tek kárxananıń belgilengen sapa dárejedegi ónimdi shıg’arıw qábileti bahalanadı.
Jetinshi sxema. Ónimdiń hár bir tayarlang’an toparsınan sınaqlarg’a tańlap alıwg’a tiykarlang’an. Tańlap alıw sınaqlarınıń nátiyjelerine qaray topardı artısh ushın qarar qabıl etiliwi anıqlanadı. Bul xildagi sertifikatlastırıw ushın tańlanmaning kólemi anıqlanıwı kerek, bul bolsa tayarlang’an topardıń úlken-kishiligine maqul túsetug’ın bolatug’ın sapa dárejesine baylanıslı. Qabıl etilgen qag’ıydag’a tiykarınan tańlanma sınaq shólkemleri tárepinen ámelge asıriladı. Bul qıylı sertifikatlastırıw qollanılıwı, statistikalıq usıldı qóllaw menen baylanıslı.
Segizinshi sxema. Hár bir tayarlang’an, buyımdıń standartlar talabına muwapıqlıg’ı sınaqlar ótkerip anıqlawg’a tiykarlang’an. Bul sertifikatlastırıw usılında joqarıda 1-7 sxemalarına qarag’anda támiyinlovchining juwapkerligi talay joqarı. Tuwrısıda tabıslı sınaqlardan ótken buyımlarg’ana sertifikat yamasa muwapıqlıq belgisin aladı.8- sxema ónimge salıstırg’anda joqarı hám qatańlaw talaplar qoyılg’anda isletiliwge tiykarlang’an yamasa ónimdiń isletiliwi nátiyjesinde standart talaplarına uyqas penenkelmewi qarıydarg’a úlken ekonomikalıq zálel jetkezgeninde qollanıladı. Bul qıylı sertifikatlastırıw qımbat bahalı metallardan hám eritpelerden tayarlanatug’ın buyımlarda kóbirek qollanıladı. Bunnan tiykarg’ı maqset qımbat bahalı metallarning belgilengen mug’darın, quramın hám buyımdıń tazalıg’ın tekseriw bolıp tabıladı.
Sertifikatlastırıw salasındag’ı islerdi ámelge asırıwda tómendegi
tiykarg’ı faktorlar sheshiwshi orın tutadı :
- sırtqı hám ishki bazar dag’ı qarıydardıń máplerine uyqas penen keletug’ın ónim ushın kriteryanı tuwrı tańlaw ;
- sertifikatlastırıw jumısların ótkeriwde qalıslıq (shınat) bolıwı.
Támiyinlovchining buyımı (ónimi) mudamı da belgilengen standart talaplarına sáykes keledi degen kórsetpesi hámme waqıt da qabıl etińavermaydi. Sebebi ol ónim sapasın tekseriwde óziniń jeke tekseriw sistemasına túsedi, bul derlik bazarda da, sanaatda da keń yoyilgan jollardan biri bolıp tabıladı. Lekin házirgi zaman pán, texnika hám texnologiyalıq processlerdiń eń qolay hám natiyjelili sisteması sonday bolıwı kerekki, bunıń nátiyjesinde ónim óndiriwshine salıstırg’anda hesh qanday tásir etilmesligi kerek. Sırtqı sawda hám xalıq aralıq ekonomikalıq baylanıslar kózqarasınan sertifikatlastırıw iskerligi g’árezsiz bolıwı bólek áhmiyetke iye boladı.
Sonday sertifikatlashtirishni basqarıwshı mekeme standartlastırıw keńseleri hám de kommerciya shólkemleri yamasa mámleket mákemeleri bolıwı múmkin. Olar ózleriniń sınaq ótkeriwshi laboratoriyalarına iye bolıp, ónimdi tekseretug’ın xızmetkerdi iskerligin tekseredi.
Kárxanalarda sapa sistemasın basqarıw dag’ı islerdi ámelge asıradı, stilistik támiyinlew hám basqa tómendegi islerdi atqaradı :
- texnologiyalıq processlerdiń gruppalıg’ın támiyinlew;
- úshinshi tárep tárepinen atqarılatug’ın sertifikatlastırıw sisteması óz quramına ónim sınaqların aladı, bul bolsa óz gezeginde ónimdi standart talaplarına muwapıqlıg’ın, sáykesligin anıqlawda kerekli qural esaplanadı ;
-jalg’ız alınatug’ın ónim ushın ámeliy hám ekonomikalıq talaplarg’a juwap beretug’ın sertifikatlastırıw sistemasın anıqlaw ;
-sertifikatlastırıw tártip, usılları hám islewin basqa sertifikatlastırıw sistemaları menen salıstırıwlaw ;
- buyım (buyım) yamasa ónimlerdi sertifikatlastırıw mekememesi tárepinen haqıyqıylıg’ı kórip shıg’ılg’anlıg’ı yamasa maqullanganligini, tiyisli oraylarda yamasa akkreditatsiyalangan laboratoriyalarda tekserillıgin tastıyıqlaytug’ın belgi (tamg’a ) bolıwı, arnawlı belgi, etiketkalar, qosımsha etip jiberiletug’ın hújjet-sertifikatlar yamasa sertifikatlastırılgan buyımlar dizimine kiritiliwi kerek yamasa sertifikatlaw huqıqına iye bolg’an kárxanada ónimdi shıg’arıw ushın tastıyıqnomasi bolıwı kerek.
Sertifiklashtirish túrli sırtqı kórinislerde bolıp, onı tayarlaw hám ótkeriw ushın ayırım wazıypalardı bajralish tártibi óz gezeginde ónim túrine, nızamlar kompleksiniń milliy qásiyetlerine hám basqa qatar faktorlarg’a baylanıslı boladı.
Sertifikatlashtirishni tayarlaw jáne onı ótkeriwde tiykarg’ı jumıslar qatarına :
-sertifikatlashtiriluvchi ónimdi tańlaw ;
-ónimge sertifikatlastırıwda belgilenetug’ın talaplardı, xarakteristikalardı tańlaw ;
-sertifikatlashtiriluvchi ónimdi islep shıg’arıw sharayatların tekseriw;
-sınaq laboratoriyaların akkreditlash;
-setrifikatlashtirish sınaqların ótkeriw;
-muwapıqlıq sertifikatın beriw hám muwapıqlıq belgisi menen ónimdi belgilew (tamg’alaw ) lar kiredi.
Tuwrısıda, " Sertifikatlastırıw ushın neler kerek" degen orınlı soraw tuwılıwı múmkin. Sertifikatlastırıw milliy sistemasınıń normativ hújjetlerinde sertifikatlastırıwg’a tayarlanıw jáne onı ótkeriw tártipleri anıqlang’an bolıp, olar tómendegi basqıshlardan ibarat :
- sertifikatlastırıw ótkeriwge talapnama beriw;
- deklaratsiya - talapnama boyınsha qarar qabıllaw ;
- úlgilerdi belgilew, ajıratıp alıw hám sınaqlardı ótkeriw;
-kárxana yamasa sapa sistemasın sertifikatlastırıw (eger qabıl etilgen sertifikatlastırıw tártibinde kórsetilgen bolsa yamasa sorawshınıń qálewine kóre);
- alıng’an nátiyjelerdi analiz qılıw hám muwapıqlıq sertifikatın beriw kerekligi haqqında qarar qabıllaw ;
- muwapıqlıq sertifikatın beriw hám sertifikatlastırılgan ónimdi
Sistemalar Mámleket Dizimine kirgiziw;
- sırt el yamasa xalıq aralıq keńseler tárepinen berilgen muwapıqlıq sertifikatın tán alıw ;
- sertifikatlastırılgan ónimdiń xarakteristikaların turaqlılıg’ı ushın tekseriw qadag’alawın ámelge asırıw ;
- sertifikatlastırıw nátiyjeleri haqqında mag’lıwmat ;
- shag’ımlardı kóriw (eger dawalashuv máseleleri shıg’ıs bolsa ).