Infoedu uz

Mashg`ulotning rejasi:

a) o'tilgan mavzuni takrorlash b) yangi mavzu bayoni c) mustahkamlash. d) O'quvchilarni baxolash

O'tilganlarni takrorlash:

Musa Jalilning hayoti va ijodi qanday davrda kechdi?

Shoiming serqirra faoliyati o‘z ichiga nimalami qamrab oladi?

«Moabit daftari»ning yaratilish tarixini so‘zlab bering.

Bu qoMyozmaning taqdiri qanday kechgan ekan?

«lshonma» she'rida shoiming qanday kechinmalari badiiy ifodasini topgan?

Yangi mavzu bayoni:

Muhammadsharif Gulxaniy XVIII asr oxiri —XIX asrning 2O-yillarida Qo‘qonda yashab ijod qilgan mashhur masalnavis adib va hassos shoirdir. Jo‘shqin feiligi va olovqalbligi tufayli o‘ziga Gulxaniy taxallusini tan- lagan. Keyinchalik she’rlarida Jur'at taxallusini ham qo‘llagan. Bizgacha uning o‘zbek va tojik tillaridagi 12 g^kazali, Qo`qon xoni Amir Umarxonga bag‘ishlangan 1 qasidasi va «ZarbuImasal» asari yetib kelgan.

Gulxaniyning hayoti, asosan, Qo‘qon va Namanganda kechgan. U tirikchilik vajidan hammomda o't yoquvchi ham bo‘lgan, Qo‘qon xoni Amir Olimxon navkarlari safida xizmat ham qilgan (18O1—181O-yiIlar). Mustaqil mutolaa yoii bilan mumtoz adabiyotni o‘qib o‘rgangan. Olim­xon vafotidan keyin taxtga o’tirgan Amir Umarxon (shoir Amiriy) Gulxa-

niyni saroy shoirlari davrasiga jalb etgan. U ko‘proq oddiy insonlarga manzur boiadigan she’rlar. hajviy asarlar bitgan.

Gulxaniy o‘zbek va tojik tillarida yaratgan «Baimog‘im». «Ey, to‘ti», «Lola ko'ksidek bag‘rim...» singari g'azallarida lirik qahramonning mhiy kechinmalari ta'sirli ifoda etilgan. Uning «Bideh» (bergil, ber menga) radifli g'azalida o'zining navkarlik davridagi og‘ir hayoti tasvirlanadi. Mazkur asarda muallif katta ijtimoiy masalalami — o‘z davrining harbiy tartibi, rasm-msumlari. navkarlar hayotini ta’sirli misralarda bayon etgan. G^kazalning lirik qahramoni obrazi umumlashma obraz darajasiga ko`tarilgan.

Gulxaniy o`zining noyob iste’dodi, xalq hayotini kuzatish orqali orttirgan tajribasi, turmushga haqqoniy qaray bilishi tufayli xalqchil ijodkor sifatida adabiyotimiz tarixidan munosib o‘rin egallagan. Uning ijodiy merosi hajman katta bo‘lmasa-da. XIX asro‘zbek milliy adabiyoti rivojiga samarali ta’sir ko⁴rsatgan.

«Z A RBU LM AS A L»

O‘z davri voqeligini badiiy ifoda etgan tanqidiy-hajviy yo‘na!ishdagi «Zarbulmasah> asari Gulxaniyga katta shuhrat keltirdi. Unda hayotning dolzarb muammolari, turli odamlar o‘rtasidagi munosabatlar. xalqtunnush tarzi va udumlari haqida majoziy uslubda so‘z yuritiladi. Insonga xos xususiyatlar boshqa jonli vajonsiz narsalarga ko‘chirib tasvirlangan asarlar majoziy asar deyiladi. Gulxaniy ham. qizim, senga aytaman. kelinim. sen eshit qabilida qushlar misolida o‘z davri voqeligi manzaralarini tasvirlaydi. Toj-u taxt talashlari. urushlar natijasida yurt vayron. xalq xarob bo‘lgan. O‘sha davrda Buxoro va Qo‘qon xonliklari o‘zaro urishib yurganlari uchun ham asarda Buxoro go‘yoki vayronalarga boy muzofot sifatida tasvirlanadi.

Asar qahramonlari o^kz nutqlarida vaziyatga mos ko^kplab maqollami keltiradilar, to^kg‘rirog‘i, maqollar yordamida gapiradilar. Shu bilanT?irga, ular bir-birlariga turli masal va hikoyatlami aytib beradilar.