Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat

Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat

Inflyatsiya va inflyatsiyaga qarshi siyosat

Global inflatsiya sur’ati
https://data.worldbank.org/
https://data.worldbank.org/
128,2
103,8
103,7
107,8
106,8
106,8
1
07,8
107,4
10
7,3
107,6
07
1 ,0
106,8
106,1
105,6
105
,7
114,4

114,3
115,2

100,0
105,0
110,0
115,0
126,6
125,0
121,6
120,0
130,0
2000 y. 2001 y. 2002 y. 2003 y. 2004 y. 2005 y. 2006 y. 2007 y. 2008 y. 2009 y. 2010 y. 2011 y. 2012 y. 2013 y. 2014 y. 2015 y. 2016 y. 2017 y. 2018 y. 2019 y.
o'tgan yilning dekabr oyiga nisbatan, foizda
Ist'emol narxlari indeksi dinamikasi
YaIM deflyator indeksi

№	Ko`rsatkich nomi	2010y.	2011y.	2012y.	2013y.	2014y.	2015y.	2016y.	2017y.	2018y.	2019y.
1	YaIM deflyatori: bog'liq qatorlar (bazaviy yil = 2010y.)	100,0	121,5	140,3	156,8	179,3	198,0	215,3	257,1	327,7	390,8
2	Inflyatsiya, YaIM deflyatori: bog'liq qatorlar (yillik, %)	18,9	21,5	15,5	11,7	14,3	10,4	8,7	19,4	27,5	19,2

O‘zbekiston Respublikasi bo`yicha tovarlar va xizmatlar asosiy guruhlari narxlarining umumiy INI o‘sishiga ta’siri ulushi, %

INFLATSIYA

Inflatsiya barcha tovar va xizmatlarga narxlarining oshishini bildirmasdan balki ularning umumiy darajasining oshishini bildiradi va bu oshish iste’mol narhlar indeksi orqali belgilanadi.

Inflatsiya
umumiy narxlar darajasining ko’tarilishi
Deflatsiya
umumiy narxlar darajasining pasayishi

Inflatsiya o’lchanishi

70
Inflatsiya sur’ati

 necha yildan keyin narxlar darajasi ikki baravar oshadi
Inflatsiya sur’atini hisoblashda INI
ko’rsarkichining foydaliligi iste’mol savatini to’g’ri aniqlanishiga bog’liq
Iste’mol narxlari indeksi yordamida
INI1 – INI0
Inflatsiya sur’ati = --------------------х 100%
INI0
INI0 – O’tgan yilning INI INI1 – joriy yilning INI
70 mildor qoidasi yordamida:

Inflatsiya turlari

Narxlar o’sish sur’atlariga ko’ra
Mo’tadil inflatsiya
Yiliga 10%
gacha
Yuguruvchi inflatsiya
Yiliga 20% dan
200% gacha
Giperinflatsiya
Oyiga 50%
dan oshiq

Inflatsiyaning kelib chiqish sabablariga ko’ra

Inflatsiya
Talab inflatsiyasi
Taklif inflatsiyasi

Talab inflatsiyasi

Talab inflatsiyasi – ortiqcha talab oqrali kelib chiqadigan inflatsiya
P
AD0
AD1
AS
P1
P0
Q0 Q1
Q
Bu inflatsiya turi iqtisodiyotda iste’molchilarning inflatsiya kutilishlari yoki pul massasining ko’payishi natijasida talabning keskin oshib ketishi sababli paydo bo’ladi. Talabning oshishi AD egri chizig’ini AD0 dan AD1 o’nga suradi. Bu esa ishlab chiqarish hajmini, narxlarni va ish bilan bandligini oshiradi. AD egri chizig’i yana ham o’nga surilganda iqtisodiyot to’la bandlikka erishadi va bunda harxlar darajasi oshsada, ishlab chiqarish hajmi o’zgarmaydi.

Taklif inflatsiyasi

Taklif inflatsiyasi–ishlab chiqarishdagi sarf xarajatlar oshishi sababli kelib chiqadigan inflatsiya
P
AD
AS1
AS0
P1 P0
Q1 Q0
Q
Bu inflatsiya turi ishlab chiqarishdagi sarf harajatlar keskin oshib ketishi natijasida kelib chiqadi. Bunga sabablardan neftga jahon narxlarning oshishi, davlat tartibga solishi va boshqalar bo’lishi mumkin.
Harajatlarning oshishi AS egri chizig’ini chapga AS0 dan AS1 gacha surilishiga olib keladi. Bu esa narxlarning oshishiga, ishlab chiqarish hajmining kamayishiga hamda ishsizlikning o’sishiga olib keladi.

Ish haqi o’sishi bilan kelib chiqadigan inflatsiya

P
AD0
AD1
AS1
AS0
P1
P0
Q
Q0
Ish haqi o’sishi bilan kelib chiqadigan inflatsiya iqtisodiyot uchun eng xavfli inflatsiya turidir. Kasaba uyushmalarning talablariga ko’ra yoki davlat tomonidan