Industrial iqtisodiyot

E 

 (N
1 

 N
2
) 

 P
ts
 
Bu yerda 
E
– reja bo‘yicha yillik tejam; 
N
1
va 
N
2
– tadbir joriy qilinguncha va qilingandan keyingi mahsulot 
birligiga material sarflash normalari; 
P
– mahsulot ishlab chiqarishning yillik miqdori; 
ts
– mahsulotga sarflanadigan xomashyo va materiallar bahosi. 
Mehnat 
buyumi 
sifatini 
yaxshilashga 
sarflangan 
xarajatlar 
samaradorligi yangi materiallarni joriy qilingunga qadar va qilingandan keyin 
mahsulot tannarxlarini qiyoslash yo‘li bilan aniqlanadi. 
Bozor iqtisodiyotiga kirib borish mamlakatning xomashyo resurslarini 
ko‘paytirishga va uning boyliklaridan oqilona foydalanishga keng yo‘l ochib 
berdi. Respublika sanoatining xomashyo bazasi borasidagi davlatning 
xo‘jalik siyosati qayta ishlovchi sanoat tarmoqlarining yuqori sur’atlar bilan 
taraqqiy etishini va xomashyo resurslarining jadallashtirilgan rivojlanishini 
ta’minlashdan iborat. 
Sanoat xomashyo bazasi rivojining asosiy yo‘nalishlari quyidagilardan 
iborat: yangi xomashyo manbalarini aniqlash bo‘yicha geologik-qidiruv 
ishlarini kengaytirish, undiruvchi sanoat tarmoqlarini tezlik bilan 
rivojlantirish, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining sanoat uchun yetarli 
darajada mahsulot yetishtirishini va uning tovarlilik qobiliyatini kuchaytirish, 
sun’iy materiallar va uning o‘rnini bosuvchi buyumlari turli xillarini yaratish 
va h.k. 
Xomashyo resurslaridan foydalanishda tejamkorlik tamoyilidan to‘la-
to‘kis foydalanish hozirgi davrning eng muhim muammosi hisoblanadi. Bu 
muammoni yechish uchun tejamkorlikning strategiya va taktikasini ishlab 
chiqish kerak bo‘ladi. Xomashyodan oqilona foydalanish maqsadida uni 

---

198 
qayta ishlash jarayonida tegishli sanoat tarmog‘i uchun maqsadga 
muvofiqligini aniqlash, xom materiallarni dastlabki qayta ishlash va boyitish, 
xomashyodan kompleks foydalanish, materiallardan ikkinchi marta 
foydalanish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshiriladi. Bunga erishishda fan-
texnika taraqqiyoti, ayniqsa kimyoviy vositalardan foydalanish va yangi 
texnologiyalarni joriy etish asosiy rol o‘ynaydi. 
Resurslarni tejash xo‘jalik yurituvchi subyektlarning sezilarli darajada 
rivojlanishiga ta’sir etadi. Shuning uchun ham har bir xo‘jalik yurituvchi 
subyekt resurslardan foydalanishga alohida e’tibor qaratmog‘i lozim. 
Ko‘rib o‘tganimizdek, tejamkorlikni amalga oshirish va mahsulotga 
material sarfini kamaytirishga erishish uchun avvalo xo‘jalik yurituvchi 
xodimlar va xizmatchilar uning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini tushunib 
olishlari hamda 
ishlab 
chiqarish 
samaradorligini 
oshirish 
yo‘lida 
iqtisodiyotning hamma bo‘g‘inlarida uni mohirona qo‘llay bilishi kerak. 
Hukumatimiz tomonidan resurslardan samarali foydalanishga katta 
e’tibor qaratilmoqda. Ammo mamlakatimiz aholisi va korxonalari tomonidan 
bu ishning amalga oshirilishi talabga javob beradigan darajada emas. Shu 
sababli oxirgi yillarda respublikada resurslardan tejamkorlik bilan 
foydalanishga katta e’tibor berilib bir qator me’yoriy hujjatlar qabul qilindi
56
va o‘tgan yillardagidek isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymaslikka erishilmoqda.