|
Nomi
|
O’rnatilgan quvvatlari MVt
|
Turboag-regatlar soni
|
Qurilgan yillar
|
Joylashgan shaxar
|
Izoh
|
Sirdaryo GRES
|
3000
|
10
|
1972-1981
|
Shirin
|
|
Yangi Angren GRES
|
1800
|
6
|
1985-qurilish davom etmoqda
|
Nurobod
|
Loyixa quvvati 2400 MVt
|
Toshkent GRES
|
1860
|
12
|
1963-1971
|
Toshkent
|
|
Navoiy GRES
|
1250
|
11
|
1963-1981
|
Navoiy
|
|
Angren GRES
|
484
|
8
|
1957-1963
|
Angren
|
|
Taxiatosh GRES
|
730
|
5
|
1961-1990
|
Taxiatosh
|
|
Talimarjon GRES
|
-
|
-
|
Qurilishi 1984 yilda boshlangan
|
Nuriston
|
Loyixa quvvati 3200 MVt
|
Gidroenergetika. O’zbekiston energetika sistemasida jami 27 GES larda o’rnatilgan quvvatlar 1420 MVt ni tashkil etadi. Ularda 6331,2 mln.kVt.s. elektr energiyasi ishlab chiqarilmoqda.
O’zbekiston gidroenergetikasi rivojlantirishda Pskom daryosi, Tupalang, Hisarak, Oxangaron suv omborlarida GESlarni loyixalash va qurish yo’nalishi yetakchi o’rinda turadi
Issiqlik energetikasi. 60 – yillarda respublikada elektr energiyasi xosil qilishni ko’p aytirish asosan gazda ishlaydigan yirik IES ni ishga tushirish yo’nalishida olib borildi. Yirik IESlar qurilishi natijasida O’zbekiston energetika sistemasining o’rnatilgan quvvatlari 11,3 ming MVt ga yetdi. Yaqin yillarda Yangi Angren GRESida 8-blak va Talimarjon GRESning 1-blakini ishga tushirish rejalashtirilgan.
O’zbekiston Energetika va elektrlashtirish vazirligi tarkibida loyixa, qurilish-montaj, sozlash, ta’mirlash va ishlatish tashkil otlarining to’la majmui energetika tizimining ishonchli ishlashini va istiqbol taraqqiyotini ta’minlaydi. O’zbekiston energetika sistemasi xozir respublika xalq xo’jaligi va aholisining elektr energiyasiga bo’lgan ehtiyojlarini to’la ta’minlamoqda va elektr energiyasini qisman qo’shni davlatlarga eksport qilmoqda. 1997 yilda O’zbekistonda ja’mi 46,0 mlrd. kVt soat, 1999 yilda esa 45,3 mlrd.kVt soat elektr energiyasi ishlab chiqarildi.
Respublikada eng yirik gidroelektr stansiyalari
Nomi
|
O’rnatilgan quvvatlar MVt
|
Turbinalar soni
|
Qurilgan yillar
|
Suv manbai
|
Chorvok GES
|
620,5
|
4
|
1970-1972
|
Chirchiq
|
Xo’jakent GES
|
165
|
3
|
1976
|
Chirchiq
|
G’azalkent GES
|
120
|
3
|
1980-1981
|
Chirchiq
|
Farxod GES
|
126
|
4
|
1948-1949
|
Sirdaryo
|
Yirik issiqlik elektr markazlari
Nomi
|
O’rnatilgan quvvatlar MVt
|
Qurilgan yillar
|
Joylashgan shahri
|
Izohlar
|
Farg’ona IEM
|
330
|
1956-1979
|
Kirguli
|
Loyixa quvvati 140 MVt
|
Muborak IEM
|
60
|
1985-1988
|
Muborak
|
|
Toshkent IEM
|
30
|
1939-1954
|
Toshkent
|
|
Xulosa.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki Energiyadan samarali foydalanish, ba'zan oddiygina chaqiriladi energiya samaradorligi, mahsulot va xizmatlarni taqdim etish uchun zarur bo'lgan energiya miqdorini kamaytirishning maqsadi. Masalan, binoni izolyatsiya qilish unga erishish va saqlash uchun kamroq isitish va sovutish energiyasidan foydalanishga imkon beradi termal qulaylik. O'rnatilmoqda yorug'lik chiqaradigan diodli lampalar, lyuminestsent yoritishyoki tabiiy derazalar an'anaviy bilan taqqoslaganda bir xil yorug'lik darajasiga erishish uchun zarur bo'lgan energiya miqdorini kamaytiradi akkor lampalar. Energiya samaradorligini oshirishga odatda yanada samarali texnologiya yoki ishlab chiqarish jarayonini qo'llash orqali erishiladi yoki kamaytirish uchun odatda qabul qilingan usullarni qo'llash orqali energiya yo'qotishlari. Energiya samaradorligini oshirish uchun ko'plab turtki mavjud. Energiyadan foydalanishni kamaytirish energiya sarfini kamaytiradi va iste'molchilar moliyaviy tejashga olib kelishi mumkin, agar energiya tejash energiya tejaydigan texnologiyani amalga oshirish uchun qo'shimcha xarajatlarni qoplasa. Energiyadan foydalanishni qisqartirish, shuningdek, minimallashtirish muammosining echimi sifatida qaraladi issiqxona gazi emissiya. Ga ko'ra Xalqaro energetika agentligiyaxshilandi binolarda energiya samaradorligi, sanoat jarayonlari va transport 2050 yilda dunyoning energetik ehtiyojlarini uchdan bir qismiga kamaytirishi va parnik gazlarining global chiqindilarini boshqarishda yordam berishi mumkin. Yana bir muhim echim - hukumat rahbarligidan chetlashtirish energiya subsidiyalari dunyodagi mamlakatlarning yarmidan ko'pida yuqori energiya sarfini va samarasiz energiya sarfini targ'ib qiluvchi.
Energetika Respublika xalq xo’jaligining negiz tarmog’i, respublikada iqtisodiyot va tehnika taraqqiyotining mustaxkam poydevori hisoblanadi. O’zbekiston energetika sistemasi umumiy o’rnatilgan quvvati 11,5 mln. kVt bo’lgan 37 issiqlik va gidravlik elektr stansiyalarida yiliga 55 mlrd. kVt.s dan ortiq elektr energiyasi ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. O’zbekiston energetika sistemasining barcha kuchlanishlardagi elektr tarmoqlarining umumiy uzunligi qariyb 228 ming km ni tashkil qiladi. Tarmoq transformatorlarining umumiy quvvati 42,6 MVA ga teng. Hozir respublika energetika tizimida 60 mingga yaqin kishi ishlaydi.
O’zbekistonda elektr quvvatidan asosan 20-asr boshlaridan foydalanila boshlandi. O’sha davrda Toshkentda 2 elektr stansiya qurilgan bo’lib, biri (quvvati 1450 kVt, 5 dizel) tramvayni tok bilan ta’minlash, ikkinchisi (Pavlov elektr stansiyasi, quvvati 125 kVt) shaharni yoritish uchun ishlatilgan. 1913 yilda O’zbekiston hududida umumiy quvvati 3 MVt chamasida bo’lgan 6 kichik dizel elektr stansiyalari bo’lgan, yillik elektr energiyasi xosil qilish 3,3 mln. kVt. s ga yetgan.
Foydalanilgan adabiyotlar
Karimov. O‘zbekiston XXI asr bo‘sag‘asida: xavsizlikka taxdid, taraqqiyot kafolatlari va barqarorlik shartlari. – T.:O‘zbekiston, 1997
Abirqulov K.N. Iqtisodiy gеografiya (Darslik) –T.: TDIU, 2004
Asanov, M. Nabixonov, I. Safarov. O‘zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jugrofiyasi: Pedagogika Oliy o‘quv yurtlarining talabalari uchun ukuv qo‘llanmasi.-T.: O‘qituvchi, 1994.
Salimov X., Xatamov A., Mamajonov M. O’zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi. O’quv qo’llanma. – T.: “Yangi asr avlodi”, 2008.
Soliyev A.S. va boshqalar. Mintaqaviy iqtisodiyot. o'quv qo'llanma/mas'ul muharrir Z.Ahmadjonova. -T.: Universitet, 2003
Новейший энциклопедический справочник. Страны мира / Авт. – сост. Д.О. Хвостова. – М.: ОЛМА Медиа Групп, 2006.
Do'stlaringiz bilan baham: |
