Индивидуал тафовутлар психологияси Темперамент назариялари

Р.Кеттелл бўйича тортинчоқлик:

• шахснинг қўзғалувчан асаб тизими билан боғлиқ биологик шартланганлик қирраси

Индивидуалликнинг мотивацион жабҳалари

• Билишга қизиқувчанлик;
• Муваффақиятга инттилувчанлик ёки муваффақиятсизликдан қочиш;

Ўзини ўзи баҳолаш ва даъвогарлик даражаси

• Ўзини адекват баҳолаш:қуйи ва ўртача безовтали инсонга хос;
• Қуйи баҳолаш:кучсиз асаб тизими, торомзланиш суст ва юқори безовталанувчиларда;
• Юқори баҳоловчи: кучли асаб тизимли ва юқори безовтали инсонларда;
• Барқарор юқори баҳолаш: асаб тизими кучсиз ва ўртача, безовталаниши қуйи бўлган шахсларда учрайди.

Индивидуалликнинг иродавий жиҳатлари

• Сабр-тоқатлилик ва чидамсизлик
• Қатъиятлилик ;
• Бардошлилик;
• Иродавийлик ва иродасизлик;
• Субъектив локус назорат

Инсон характер типлари

• А.Е. Личко типологияси
• ГИПЕРТИМЛИ ТИП - БУ ТИПГА КИРУВЧИ ЎСМИРЛАР ЖУДА ХАРАКАТЧАН, МУЛОҚОТГА КИРИШУВЧАН, МАИШАТНИ ЯХШИ КЎРАДИГАН БЎЛАДИ. ШОВҚИН - СУРОНЛИ КОМПАНИЯЛАРДА БЎЛИШНИ ЁҚТИРАДИЛАР. ЎҚИШЛАРИ ЯХШИ ЭМАС. КАЙФИЯТЛАРИ ҲАР ДОИМ АЪЛО ДАРАЖАДА БЎЛАДИ. ОТА - ОНАЛАРИ ВА ЎҚИТУВЧИЛАРИ БИЛАН УЛАР ҲАР ДОИМ КОНФЛИКТДА БЎЛАДИЛАР. БУНДАЙ ТИПДАГИ ЎСМИРЛАР ЎЗЛАРИГА ИШОНАДИЛАР, МАҚТАНЧОҚ БЎЛАДИЛАР.
• ЦИКЛОИД ТИП - ҚЎЗҒАТУВЧАНЛИГИ ЖУДА ЮҚОРИ БЎЛГАН ЎСМИРЛАР КИРАДИ. БУЛАР КЎПРОҚ УЙДА ЎЗЛАРИ БЎЛИШНИ ХОХЛАЙДИЛАР ВА КАМ ҲАРАКАТДА БЎЛАДИЛАР.ТАНҚИДГА ЖУДА ТАЪСИРЧАН БЎЛИБ, КАЙФИЯТЛАРИ ДАВРИЙ ЎЗГАРУВЧАН БЎЛАДИ.
• ЛАБИЛЛИ ТИП - БУ ТИП ЖУДА ЎЗГАРУВЧАН КАЙФИЯТЛИ КИШИЛАРГА МАНСУБ БЎЛИБ, БУЛАРНИНГ КАЙФИЯТИНИ ЎЗГАРИШИГА КИШИ НИГОҲИ ЁКИ АЙТИЛГАН НОЎРИН СЎЗ ҲАМ ТАЪСИР ЭТИШИ МУМКИН. БУНДАЙ ЊСМИРЛАРГА КАЙФИЯТГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ, УНИ ЎЗГАРТИРА ОЛУВЧИ КИШИЛАР ЁРДАМИ КЕРАК.
• АСТЕНОНЕВРОТИК ТИП - БУ ТИПДАГИ ОДАМЛАР ҲАММА НАРСАГА ЭЪТИБОР БИЛАН ҚАРАЙДИГАН, ИНЖИҚ, ТЕЗ ҚЎЗҒАЛУВЧАН БЎЛАДИ. АСОСАН АҚЛИЙ ИШНИ БАЖАРГАНДА ТЕЗ ЧАРЧАШ УЛАРГА ХОСДИР.
• СЕНЗИТИВЛИ ТИПГА - ҚЎРҚИТГАНДА, ХАФА ЁКИ ХУРСАНД ҚИЛГАНДА ҲАМ ЮҚОРИ ҚЎЗҒАЛУВЧАНЛИК БИЛАН ЖАВОБ БЕРИШ ХОСДИР. БУНДАЙ ЎСМИРЛАР КАТТА КОМПАНИЯЛАРНИ, МАИШИЙ ЎЙИНЛАРНИ ЁҚТИРМАЙДИЛАР, УЛАР БЕГОНА КИШИЛАРНИ ОЛДИДА ТОРТИНУВЧАН, ИНДАМАС БЎЛИБ КЎРИНАДИЛАР.
• ПСИХАСТЕНИК ТИП - БУНДАЙ ЎСМИРЛАР АҚЛИЙ ЖИҲАТДАН ЭРТА РИВОЖЛАНАДИ, ФИКРЛАШГА ВА МУЛОҲАЗА ҚИЛИШГА ЎЗ-ЎЗИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШГА ВА БОШҚА ОДАМЛАР ХУЛҚ-АТВОРИНИ БАҲОЛАШГА МОЙИЛ БЎЛАДИЛАР. БУ ЎСМИРЛАР ДАНГАСА БЎЛАДИЛАР.
• ШИЗОИД ТИП - КАМГАП БЎЛАДИ. БУ ЎСМИРЛАР ЎЗ ТЕНГ ҚУРЛАРИ БИЛАН БИРГАЛИКДА БЎЛИШДАН КЎРА БИР ЎЗЛАРИ ЁЛҒИЗ ҚОЛИШНИ, ЁКИ КАТТАЛАР ДАВРАСИДА БЎЛИШНИ ЁҚТИРАДИЛАР. БОШҚА КИШИЛАР ҲОЛАТИНИ, ТАШВИШИНИ ҲИС ҚИЛА ОЛМАЙДИЛАР.
• ЭПИЛЕПТОИД ТИПГА - БУ ТУРГА КИРУВЧИЛАР ЎЗИДАН КИЧИКЛАРНИ, ЁРДАМГА МУҲТОЖЛАРНИ УСТИДАН КУЛИШНИ ВА ХАЙВОНЛАРНИ ҚИЙНАШНИ ЯХШИ КЎРАДИЛАР. УЛАРДА - МАНСАБПАРАСТ, БАҒРИТОШЛИК, ЎЗИНИ ЯХШИ КЎРИШ ҲИСЛАТЛАРИ УСТУНЛИК ҚИЛАДИ.
• ИСТЕРОИД ТИП - БУ ТИПДАГИ ЎСМИРЛАР КЎПРОҚ ЭЪТИБОР ЎЗЛАРИДА БЎЛИШНИ ЯХШИ КЎРАДИЛАР. БУ ЎСМИРЛАР ЁН АТРОФДАГИ ОДАМЛАРДАН МАҚТОВ ГАПЛАРНИ ЭШИТИШНИ, ЭЪТИБОРНИ ҚОЗОНИШНИ ЯХШИ КЎРАДИ ВА БУНГА ДОИМО ҲАРАКАТ ҚИЛАДИЛАР.
• БЕҚАРОР ТИП - БУ ТИПДАГИЛАР ЎЗ КЕЛАЖАГИНИ ЎЙЛАМАЙДИГАН БЎЛИБ, БИРОР БИР СОҲАГА ЁКИ КАСБГА ЖИДДИЙ ҚИЗИҚИШ БИЛАН ҚАРАМАЙДИГАНЛАР. БУ ТИПДАГИЛАР ИШЁҚМАС БЎЛАДИЛАР.
• КОНФОРМЛИ ТИП - ЎЗ ҚИЗИҚИШЛАРИ ЙЎЛИДА ЎРТОҚЛАРИНИ ОҒИР АҲВОЛДА БЎЛИШИГА ҚАРАМАСДАН ТАШЛАБ КЕТИШГА ВА ЎЗИНИНГ БУ ҚИЛМИШИНИ ДОИМО ОҚЛАШГА ҲАРАКАТ ҚИЛАДИЛАР. БУ ТИПДАГИЛАР ЎЙЛАМАСДАН ИШ ТУТАДИЛАР.