Imtihon bileti №1 Boshlang’ich ta’limda tarbiya jarayonining mazmuni. Tarbiya jarayonining mazmuni

2.Boshqaruv, moslashuv va bitishuvli so’z birikmalari
Soʻz birikmasi — ikki yoki undan ortiq mustaqil soʻzning tobe grammatik aloqa (moslashuv, boshqaruv yoki bitishuv) asosida birikishi natijasida hosil boʻlgan, borlikdagi narsa va hodisalarning nomini bildiradigan sintaktik tuzilma — nutq birligi: ignaning koʻzi, kitobni oʻqimoq, oydin kecha va boshqa Har qanday Sb. birdan ortiq mustaqil soʻzning birikuvidan hosil boʻladi, tuziladi va 2 qismdan — hokim va tobe qismdan tashkil topadi: oliy maʼlumot (oliy— tobe qism, maʼlumot — hokim qism).
Sb. komponentlarining tarkibiga koʻra sodda va murakkab turlarga bo'linadi. Komponentlarining har biri bir soʻz shakliga teng boʻlgan Sb. sodda Sb. hisoblanadi: sayroqi qush, yigirma xonadon, tez yugurmoq kabi. Komponentlari yoki ulardan biri birdan ortiq soʻzdan, soʻz birikmasidan iborat boʻlgan birikmalar murakkab Sb. deyiladi. Mas, oliy maʼlumotli mutaxassis (oliy maʼlumotli — tobe kiyem, mutaxassis — hokim qism).
Tarkibidagi hokim qismning qaysi soʻz turkumidan boʻlishiga koʻra S b. ning 2 turi farqlanadi: ot Sb., feʼl Sb. Ot Sb. hokim komponenti feʼldan boshqa turkumga oid soʻz (ot, son, ravish) bilan ifodalangan Sb. dir (yuk mashinasi, barcha oʻquvchilar, goʻzal qishloq va boshqalar). Feʼl Sb. hokim qismi feʼl bilan ifodalangan Sb. laridir (bogʻni aylanmoq, kitob oʻqimoq, tez yurmoq kabi). Tarkibidagi tobe soʻzning sintaktik vazifasiga koʻra 3 turi farqlanadi: aniqlovchili Soʻz birikmasi (yangi kitob), toʻldiruvchili Sb. (ukamni oʻynatdim) va holli Sb. (tez gapirmoq, qishlokla yashamoq).
Soʻz birikmasi mazmun va ohang tugalligiga ega boʻlmaydi, fikr ifodalamaydi va shu xususiyati bilan sintaktik birlik boʻlmish gapdan farqlanadi.
3. Haqiqiy sonlar, davriy bo’lmagan cheksiz o’nli kasr
Cheksiz davriy bo‘lmagan o‘nli kasrlar ham bo‘ladi. Bu kesmalarni o‘lchash jarayonida yuzaga kelishini ko‘rsatamiz.
Faraz qilaylik, biror kesma hamda o‘lchov birligi, masalan metr berilgan bo‘lsin. kesmaning uzunligini hisoblash talab etilsin.
Aytaylik, 1 metr kesmada 5 marta butun joylashib, kesmaning qismi ortib qolsin. Ravshanki ning uzunligi 1 metrdan kam bo‘ladi. Bu holda kesmaning uzunligini taxminan 5 m. ga teng deb olish mumkin:
uzunligi 5 m.
Agar bu aniqlik etarli bo‘lmasa, o‘lchov birligining qismini, ya’ni 1 dm. ni olib, uni J₁ kesmaga joylash-tiramiz. Aytaylik, 1 dm. kesmada 7 marta butunlay joylashib, kesmaning qismi ortib qolsin. Bunda ning uzunligi 1 dm. dan kichik bo‘ladi. Bu holda kesmaning uzunligi taxminan 5,7 m ga teng deb olinishi mumkin:
J uzunligi 5,7 m.
Bu jarayonni davom ettira borish natijasida ikki holga duch kelamiz:
1) biror qadamdan keyin, masalan qadamdan keyin o‘lchov birligining qismi kesmaga marta butunlay joylashadi. Bu holda o‘lchov jarayoni to‘xtatilib,
uzunligi .
bo‘lishi topiladi.
2) o‘lcham jarayoni to‘xtovsiz davom (cheksiz davom) etadi. Bu holda J kesmaning uzunligining aniq qiymati deb ushbu
...
cheksiz o‘nli kasr olinadi:
uzunligi ...
Aytaylik, to‘g‘ri chiziqda biror nuqta (koordinata boshi) hamda o‘lchov birligi tayinlangan bo‘lsin. U holda nuqtadan o‘ngda joylashgan har bir nuqtaga, kesmani o‘lchash natijasida hosil bo‘lgan ushbu cheksiz o‘nli kasrni mos qo‘yish mumkin. Bunda

Bu moslik o‘zaro bir qiymatli moslik bo‘ladi. Ravshanki, yuqoridagi cheksiz o‘nli kasrlar orasida cheksiz davriy o‘nli kasrlar bo‘lib, ular manfiy bo‘lmagan ratsional sonlar bo‘ladi. Qolgan kasrlar esa ratsional sonlar bo‘lmaydi.