|
Imidazol va imidazolinning sintetik preparatlari
Imidazol va imidazolinning sintetik preparatlariga merkazolil, metronidazol, etimizol va klofelin kirib, ular turli usullar bo‘yicha olinadi.
Merkazolil kuchsiz o‘ziga xos hidli va taxir m azali, oq yoki biroz sarg‘imtir kristall kukun bo‘lib, suvda, spirtda, xloroformda oson eriydi, efirda kam eriydi. U 144-147 °C haroratda suyuqlanadi.
Biokirishaolishligi – 93%. Plazma oqsillari bilan amalda bog‘lanmaydi.
Qalqonsimon bezining to‘qimasida to‘planadi. Oz miqdori ko‘krak sutida aniqlanadi. Taqsimlanish hajmi – 0,6 l/kg.
Preparat qabul qilinganidan keyin plazmadagi maksimal kontsentratsiyasiga erishish vaqti 30-60 minutni tashkil qiladi, 60 mg doza peroral yuborilganida plazmadagi maksimal kontsentratsiyasi 1,184 mkg/ml ga yetadi. Metabolizmi nofaol metabolitlarini hosil bo‘lishi bilan jigarda amalga oshiriladi.
Organizmdan buyraklar orqali, bunda 10% dan kamrog‘i o‘zgarmagan holda chiqariladi.
Metronidazol hidsiz, oq yoki biroz sarg'im tir kristall kukun bo‘lib, suvda eriydi, spirt, xloroform va efirda kam eriydi. 159-163 °C haroratda suyuqlanadi.
Metronidazol tibbiyotda ko’p holatlarda foydalaniladi
Metronidazol og'iz va jag'ning bakterial infektsiyalari, quloq, burun va tomoq, gastrointestinal (Helicobacter pylori) va ayol jinsiyali kasalliklarini davolash uchun ishlatiladi. Suyak va qo'shma va oyoq venalarining yallig'lanishi va yurak infektsiyalarida ham qo'llaniladi. Bundan tashqari, preparat oshqozon-ichak trakti va ayol jinsiy organlarida operatsiyalarda infektsiyani oldini oladi.
Bundan tashqari, metronidazol vaginaning yallig'lanishini yoki trikomonadlar (flagellatlar) oqibatidagi erkak uretrasini davolashi mumkin. Transfer asosan jinsiy aloqada amalga oshiriladi. Shuning uchun, jinsiy sherigini patogenlar uchun tekshirish kerak va kerak bo'lganda davolash kerak.
Bundan tashqari, metronidazol shuningdek, qator boshqa kasalliklarda - ayniqsa, oshqozon-ichak trakti va ayol jinsiy organlarida qo'llanishi mumkin. Ular ichak kasalliklari bilan birga Lambliazis (Giardiasis) va Amobiazis (amoebik dizenteriya) hamda bakterial vaginozni o'z ichiga oladi. Yaxshi yoki krem sifatida metronidazol rosacea yoki perioral dermatit, shuningdek, ekzema va xo'ppozlar kabi terini davolash uchun ishlatiladi.
Etimizol hidsiz, oq yoki biroz sarg‘imtir kristall kukun bo’lib, suvda kam eriydi, spirt va atsetonda eriydi, xloroformda oson eriydi. 142-145 °C haroratda suyuqlanadi.
Klofelin oq kristall kukun boMib, suvda eriydi, spirtda qiyin eriydi, xloroform va efirda esa erimaydi.
Oq yoki och-sariq rangli kristall kukun. Suv va 96 %li etanolda kam eriydi.
Imidazol guruh preparatlarining chinligini aniqlashda quyidagi reaksiyalardan foydalaniladi. Masalan, Farmakopeya maqolasida ko'rsatgan usul bo‘yicha merkazolilni undagi sulfgidrin guruhi asosida kumush nitrat eritmasi ta’sirida oq cho'kma holida cho‘ktirib bilinadi:
Cho'kma nitrat kislotaning ortiqchasida erib ketadi. Merkazolil mis (II) sulfat bilan kulrang, qo‘rg‘oshin atsetat bilan esa sariq rangli suvda erimaydigan tuzlar hosil qiladi.
Metronidazolning chinligi uning tarkibidagi nitroguruh asosida azobo‘yoq hosil qilish reaksiyasi bo‘yicha aniqlanadi. Bunda avval nitroguruhni rux kukuni va xlorid kislota ishtirokida aminoguruhgacha qaytarib, so'ngra uni diazotirlab,
P-naftolning ishqordagi eritmasi qo‘shilganda, qizil, to‘q sariq rangli azobo‘yoq
hosil qiladi:
Metronidazol pikrin kislota bilan 148-153 °C haroratda suyuqlanib ketadigan sarg‘imtir oq cho‘kma holida qo'sh molekular tuz hosil qiladi. Preparatning chinligini spektrofotometrik usuli bo'yicha ham aniqlash mumkin. Uning 0,001 % spirtdagi eritmasi 312 nm to’lqin uzunligida maksimum nur yutadi.
Etimizoldagi metilamid guruhlarini natriy gidroksid yordamida qizdirish orqali parchalab va undan ajralib chiqqan metilaminni o'ziga xos hidi bo‘yicha yoki suv bilan hoMlangan qizil lakmus qog‘ozini ko‘k rangga bo‘yashidan bilinadi.
Etimizol ko‘pchilik uchlamchi azot saqlagan geterosiklik birikmalarga o‘xshash turli organik bo‘yoq moddalar bilan har xil rangli qo‘sh molekular birikmalar hosil qiladi. Masalan, preparatning suvdagi eritmasiga 0,1 %li bromtimol ko‘ki va xloroform qo‘shib chayqatilsa, xlorform qatlami sariq rangga bo‘yaladi.
Etimizol molekulasidagi metilamid guruhlari hisobiga, unda kuchsiz kislota xossasi mavjud:
Shuning uchun ham preparat ogMr metall tuzlari (mis (II) sulfat, kobalt xlorid va boshqalar) bilan har xil rangli tuzlar hosil qiladi.
Metronidazol va klofelinning miqdori suvsiz muhitda kislota-asos titrlash usuli bo‘yicha aniqlanadi. Bu usul bo'yicha metro nidazolni aniqlashda erituvchi sifatida suvsiz sirka kislota, klofelinni aniqlashda esa suvsiz chumoli kislota bilan sirka angidridi olinadi. Ikkala preparatning ham eritmasi perxlorat kislotaning sirka kislotadagi 0,1 mol/1 eritmasi bilan titrlanadi. Indikator sifatida kristall binafsha olinadi va suyuqlik och yashil rangga o‘tguncha titrlanadi.
Klofelinni kislota-asos titrlash usuli bo‘yicha aniqlashda, undagi vodorod xloridni kam dissotsiatsiyalanuvchi simob dixlorid tuziga o‘tkazish maqsadida reaksiyani simob atsetat ishtirokida olib boriladi:
Bu yerda ko‘rilayotgan preparatlar kimyoviy tuzilishining asosini imidazol yoki imidazolin (klofelin) tashkil qilgan bo’lsada, tarkibidagi radikallaming turli bo’lishi ulaming farmakologik ta’sirlari o'zgarishiga sabab bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
