Ilmiy-texnika taraqqiyotining tezlashishi, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirishning rivojlanishi axborotni yig'ish va qayta ishlash tizimini doimiy ravishda takomillashtirishni taqozo etadi

3. Iqtisodiy qism
1. Tanlangan mavzuning iqtisodiy maqsadga muvofiqligi.
2. Ish vaqti balansi.
3. ishchilarning tarif stavkalari.
4. Xarajatlarni hisoblash usullari.
Buyurtmachi ob'ektni boshqarish sxemasini yaratish uchun ajratishi mumkin bo'lgan mablag'larning cheklangan sxemasi uni tayinlangan vazifaning eng samarali echimini izlashga majbur qiladi. Va bu nimaga xarajat qilishini va nazorat summasining kiritilishi unga nimani berishini solishtirish zarurligini anglatadi.
Ishlab chiqarish ob'ektlarini boshqarish tizimini joriy qilishda uning ob'ektning ishlashini tavsiflovchi ko'rsatkichga - uning samaradorligi mezonlariga ijobiy ta'sir ko'rsatishi kutilmoqda. Noishlab chiqarish ob'ektida (tadqiqot institutida, sog'liqni saqlashda, ta'limda va boshqalarda) nazorat sxemasini amalga oshirishda amalga oshirilayotgan sxema yomonlashmasligiga, balki ob'ektning ish faoliyatini yaxshilashiga ishonch hosil qilish ham foydalidir.
Iqtisodiy samaradorlikni baholash masalalari ekspluatatsiya qilinadigan ob'ektni boshqarish sxemasi uchun eski va loyihalashtirilgan boshqaruv sxemasini taqqoslashda, loyihalashtirilgan va shunga o'xshash operatsion ob'ektni hal qilishning bir qator variantlarini taqqoslashda paydo bo'ladi. Yangi ob'ektni boshqarish sxemasini loyihalashda. tengsiz; boshqaruv sxemasining o‘zi samaradorligini ko‘rsatmasdan turib, zamonaviy boshqaruv sxemasi bilan yangi ishlab chiqarishni joriy etishdan umumiy milliy iqtisodiy samaradorlikni hisobga olish kerak.
Effektni hisoblash uchun asos sifatida ob'ektning boshqaruv sxemasini amalga oshirish yilidagi ishlab chiqarish-xo'jalik faoliyatini ko'rsatish qabul qilinadi. Agar tizimning bir nechta variantlari solishtirilsa, ularning solishtirilishi hisobga olingan barcha ko'rsatkichlar to'plami uchun ta'minlanadi, lekin foydalanilgan narxlar, tariflar va boshqalar.
Nazorat sxemasini yaratish va ishlatish qiymati bir martalik (kapital) K va operatsion D C dan iborat. Ushbu xarajatlar tarkibiy qismlarini hisoblash metodologiyasi iqtisodiy qismning keyingi qismida ko'rib chiqiladi.
Sxemaning ishlash ko'rsatkichlari yillik jamg'armalar bo'yicha umumlashtiriladi, ular keyingi hisob-kitob bo'limida batafsil ko'rib chiqiladi. Ushbu ko'rsatkich sxemani amalga oshirish natijalarini baholaydi. Xarajatlar va foydalarni solishtirish uchun samaradorlik ta'siri ko'rsatkichlari qo'llaniladi.
Yillik iqtisodiy samaraning yig'indisi E yillik jamg'armalar va xarajatlar yig'indisi o'rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Ammo ta'sirning hajmi etarlimi, unga erishish uchun ma'lum miqdorda pul sarflash kerakmi? Sxemani yaratish va ishlatish uchun mablag'larni sarflashning maqsadga muvofiqligi nisbatan iqtisodiy samaradorlik ko'rsatkichi bilan tavsiflanadi. Umumiy (mutlaq) va qiyosiy (nisbiy) samaradorlik mavjud. Umumiy samaradorlik ta'sirning ushbu ta'sirga sabab bo'lgan kapital qo'yilmalar miqdoriga nisbati sifatida hisoblanadi. Qiyosiy samaradorlik bir variant (moslashtirilgan sxemani amalga oshirgandan so'ng ob'ekt) boshqasidan (ob'ekt va ishlab chiquvchi tomonidan yaratilgan boshqaruv sxemasini amalga oshirish) qanchalik yaxshiroq ekanligini ko'rsatadi._n = 0,12 butun milliy iqtisodiyot, alohida tarmoqlar uchun. Milliy iqtisodiyot uchun bu qiymat biroz boshqacha bo'lishi mumkin) tizimga kiritilgan mablag'larning har bir rublidan minimal ruxsat etilgan ta'sirni aniqlang. Standart to'lov muddatining qiymati, mos ravishda, investitsiya qilingan mablag'lar to'lanishi kerak bo'lgan maksimal ruxsat etilgan davrni belgilaydi.
Tizimni amalga oshirish variantlaridan birini tanlash har bir ob'ektni amalga oshirish munosabati bilan ob'ektning yillik operatsion va kapital xarajatlari summalarini taqqoslashga asoslangan xarajatlarni kamaytirish formulasiga muvofiq amalga oshirilishi mumkin. tizim imkoniyatlari. i-variant uchun berilgan xarajatlar formula bo'yicha hisoblanadi.
F _i = (C _i + D C _i )+K _i / T _n
bu erda D C _i - yillik operatsion xarajatlar yig'indisi; C _i + D C _i - nazorat qilish ob'ektida ishlab chiqarilgan mahsulotning yillik ishlab chiqarish qiymati;
K _i - boshqaruv tizimini yaratishda kapital xarajatlar;
T _n - kapital xarajatlarni qoplashning standart muddati.
_{n ta variantdan ishlab chiquvchi F i} minimumga yetadigan variantni tanlashi kerak .
Sxemani amalga oshirish natijasida olingan yillik iqtisodiy samara summasining quyi chegarasini E ¹ _{i bilan belgilaymiz:}
E _i ¹ \u003d K _i / T _n
K _i va T _n ma'lum bo'lganligi sababli, E ¹ _i osongina hisoblanadi. _{Agar yaratilgan sxema E i} ¹ dan kam ta'sirga ega bo'lsa , unda iqtisodiy nuqtai nazardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Bir necha bosqichlardan iborat boshqaruv tizimini yaratish jarayoni. Birinchidan, mijoz yoki uning iltimosiga binoan ishlab chiquvchi bir qator tadqiqot ishlarini olib boradi, uning davomida sxemani loyihalash uchun kelajakdagi texnik topshiriqning asosiy konturlari aniqlanadi. _{Rivojlanishning ushbu bosqichi, odatda, oldindan loyihalash deb ataladi, ma'lum xarajatlarni talab qiladi, bu tadqiqot xarajatlari R& D} deb atash mumkin . Loyihadan oldingi bosqich tugagandan so'ng, bosqich boshlanadi, uni loyihalash bosqichi deb atash mumkin. Loyihalash bosqichining natijasi kelajakdagi sxemaning prototipini yaratish uchun texnik loyihani chiqarishdir. Loyiha bosqichida qilingan xarajatlar Z_{o’zgartirgich sifatida belgilanadi}. Agar kelajakdagi sxemaning texnik dizayni mijoz tomonidan qabul qilinsa, u holda tizimning prototipini ishlab chiqarish bosqichi boshlanadi. Tegishli bosqich rivojlanish ishlari bosqichi deb ataladi.
Ushbu bosqichda prototip ishlab chiqariladi, sinovdan o'tkaziladi va o'tkazilgan sinovlar asosida uning tuzilishiga o'zgartirishlar kiritiladi. Bosqichda yuzaga keladigan xarajatlar Z _okr sifatida belgilanadi .
Shundan so'ng, sxemaning ishchi namunasini ishlab chiqarish bosqichi boshlanadi, ushbu sxemani boshqaruv ob'ekti bilan ulashni tashkil qilish, sxemaning ishlashi uchun zarur bo'lgan qo'shimcha uskunalarni o'rnatish va sxema joylashtiriladigan binolarni qurish. Ushbu bosqichda yuzaga keladigan xarajatlar Z _r sifatida belgilanadi .
Bu xarajatlarning barchasi bir martalik xarajatlardir. Biz kapital xarajatlar miqdorini quyidagicha aniqlaymiz:
K \u003d Z _nir + Z _{o’zgartirgich} + Z _okr + Z _r
Xarajatlar Z _nir , Z_{o’zgartirgich} , Z _okr bu ishlarni bajaruvchi shaxsning ish haqi, uning summasidan ijtimoiy sug’urta ehtiyojlari uchun ajratmalar, laboratoriya jihozlarining amortizatsiyasi, zarur hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun sarflangan mashina vaqtining qiymati, eksperimental dizayn namunasini ishlab chiqarishda ishlatiladigan materiallarning narxi , qo'shimcha xarajatlar.
Mavjud modellar va algoritmlar, shunga o'xshash ob'ektni boshqarish sxemasi uchun ishlab chiqilgan alohida elektron tugunlar uchun standart echimlar yordamida tadqiqot va dizayn xarajatlarini biroz qisqartirish mumkin. Biroq, texnologiya darajasi, ishga tushirish shartlari va shunga o'xshash ob'ektlar nuqtai nazaridan yaqin bo'lsa ham, har doim individual farq mavjud.
Agar ushbu ishlanma natijalaridan boshqa bir qator boshqaruv ob'ektlari uchun foydalanish imkoniyati aniqlansa, amalga oshirilgan ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarining xarajatlari foydalanish mumkin bo'lgan real ob'ektlar sonidan kelib chiqqan holda faqat qisman ushbu ob'ektga tegishlidir. Tekshirish sxemasining ishchi namunasi tayyorlangandan so'ng, ustiga qo'yilgan va normal ishlay boshlagandan so'ng, kontaktlarning zanglashiga olib keladigan "hayot tsikli" ning oxirgi bosqichi mavjud. Nazorat tizimi yaratildi va ishlamoqda. Biroq, bu normal operatsiya jarayonida ma'lum xarajatlar talab etiladi. DC deb ataladigan bu xarajatlar operatsion xarajatlar deb ataladi.