Ilmiy tadqiqotlar universiteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
“TOSHKENT IRRIGATSIYA VA QISHLOQ XO’JALIGINI MEXANIZATSIYALASH MUHANDISLARI INSTITUTI” ILMIY TADQIQOTLAR UNIVERSITETI
“SUV XO’JALIGINI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISH “ FAKULTETI “IQTISODIYOT” KAFEDIRASI
“INNOVATSION IQTISODIYOT FANIDAN
KURS ISHI

MAVZU : INNOVATSION MARKETING TAXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH

5230100- “IQTISODIYOT”
BAJARDI : 304- GURUH TALABASI DO’SIYAROV SUXROB
ILMIY RAXBAR : UMAROV SUXROB
TOPSHIRGAN SANA :
HIMOYA QILGAN SANASI :
BAHO :

TOSHKENT – 2021

REJA

KIRISH

ASOSIY QISM

1.INNIVATSION MARKETING NIMA ?

2.INNOVATSION MARKETING TURLARI ?

3.INNOVATSION MARKETING TEXNOLOGIYALARI ?

XULOSA


KIRISH
Hozirgi kunda jamiyat hayotida innovatsion sohaning jadal rivojlanishi, iqtisodiyotda intellektual mahsulot, axborot va ilmiy-texnik va innovatsion faoliyat ulushining o‘sishi shunga olib keldiki, innovatsiyalar xuddi foydali qazilmalar,ishlab chiqarish quvvatlari va intellectual salohiyat kabi, mamlakatning boyligi hisoblana boshladi. Mamlakatimiz va uning har bir fuqarosi manfaatlari yo‘lida innovatsion va ilmiy-texnik salohiyatdan samarali foydalanishning mamlakatda kompleksli innovatsion siyosatni shakllantirish va uni amalga oshirish uchun qonunchilik asoslari yaratmasdan turib hech ham imkoni yo‘q edi. Bozor islohotlarining amalga oshirilishi, mamlakatning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi, jahon iqtisodiy tizimining bilimlar va axborot rolining o‘sishi tomon o‘zgarishi, yangi texnologiyalar va capital bozori o‘rtasidagi aloqalar kuchayishi bilan mamlakatimiz iqtisodiyotining innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tishi dolzarb ahamiyat kasb etadi. Dunyoning yetakchi rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarida rivojlanish umumiy qonuniyatlari va tendensiyalarini bilish, shuningdek, boy tabiiy resurslar, ishlab chiqarish va ilmiy-texnik salohiyatga ega bo‘lgan O‘zbekistonning o‘ziga xos sharoitlarini hisobga olgan holdagina O‘zbekistonning innovatsion rivojlanish yo‘liga o‘tish yo‘llari va usullarini ishlab chiqish mumkin. Zamonaviy dunyoda intellektual mahsulotning tijoratlashuvi, fan va texnika rolining tubdan o‘zgarishi sababli har bir davlat, shuningdek, alohida korxonalar darajasigacha bo‘lgan quyi boshqaruv darajasidagi strukturalar bozor sharoitlarida ilmiytexnik va innovatsion faoliyatga resurslar ajratish, bu faoliyat natijalarini amalga oshirishga o‘z munosabati xaqida tasavvurga ega bo‘lishi, ya‘ni mamlakat, mintaqa, tashkilot va alohida shaxsning belgilangan ijtimoiyiqtisodiy maqsadlariga samarali erishish imkonini beradigan o‘z innovatsion siyosatini ishlab chiqishi lozim. Innovatsion sohada strategik va taktik choralar tizimini ishlab chiqish faqat ilmiy asosda amalga oshirilishi mumkin. Shu sababli faol harakat qilayotgan har bir shaxs, u qaysi faoliyat sohasida band bo‘lmasin, fan va texnikaning rivojlanish umumiy qonuniyatlari, yangiliklarni samarali qo‘llash usullari xaqida tasavvurga ega bo‘lishi, yangiliklar kiritish nazariyasi, innovatsion faoliyatni tashkil etish va boshqarish amaliyotini, ya‘ni innovatsion ctrategiyaning asosiy qoidalarini, shuningdek, mos keluvchi darajada innovatsion siyosatni shakllantirish va amalga oshirish xususiyatlarini bilishi zarur. Bozor munosabatlarining ravnaq topishida, erkin raqobat va aholi turmush farovonligini ta‘minlashda marketing faoliyati muhim ahamiyat kasb etadi. Bozor sharoitlari va uning oziga xos xususiyatlarini, undagi raqiblar salohiyatiyu, raqobat usullarini, muayyan tovar va xizmatlarga bolgan talab va u yerda mavjud bolgan taklifni puxta va atroflicha organish tovar ishlab chiqaruvchilar va xizmat korsatuvchilar uchun yutuq va barqarorlik garovidir. Ana shu aytib otilgan ishlarni amalga oshirish hozirgi zamon tilida marketing deb yuritiladi. Bozor mexanizmining asosiy elementlari (tovarlar taklifi, xaridorlar talabi, narx-navo) bir-biri bilan shu qadar uzviy bogliqki, ularni organmay turib, uchun xojalik tadbirkor, birinchidan, maxsus bilimlarga ega bolmogi va, ikkinchidan, marketing tadqiqotlarini otkazib turmogi lozim. Marketing faoliyati tijorat ishlarida xavf-xatarni kamaytirish, mavjud sharoitu vaziyatlarni eng maqbulini tanlab olish, ishlab chiqarish va sotuvning yuqori foyda berib turishini taminlash va xaridorlar uchun togri keladigan baholarni belgilashgayordam beradi. Marketingning asosiy tamoyillari bozorni bilish, bozorga moslashish va bozorga tasir otkazishdan iboratdir. va istaklarini bilish kozda tutiladi. Demak, bozorga moslashish muayyan talabni qondiradigan mahsulotlarnigina ishlab chiqarmoqni bildiradi. Nima ishlab chiqarilgan bolsa, shuni sotmaslik, balki bozortalab mollarnigina ishlab chiqarmoq zarur. Bozorga tasir otkazish talabni shakllantirish demakdir yani tovarni yaratish bilan istemolchini ham ―yaratmoq‖ lozim. Marketing - iste‘molchilarning hozir va kelajakda talablarini qondirishga qaratilgan tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish, sotish va natijada foyda olish bilan bog‘liq faoliyat turidir. Marketingda asosiy e‘tibor uning maqsadli yo‘nalishga egaligi hisoblanadi, yangi tadqiqotlarni jami yo‘nalishlarning yagona texnologik jarayoniga birlashuvi ham uning o‘ziga xos xususiyatidir. Har bir korxona tashqi omillar hamma xo‘jalik faoliyati tabiatini hisobga olgan holda,o‘ziga mos marketing dasturini ishlab chiqaradi va amalga oshiradi, chunki eng asosiy maqsad tovarlar va xizmatlarni qayerda, kimga, qanday qilib sotish muammosini hal qilish bo‘lsa, bu bozor iqtisodiyoti sharoitidagi rivojlangan mamlakatlarda ham murakkab va serqirra faoliyat hisoblanadi.

1.INNOVATSION MARKETING NIMA ?

Innovatsion marketing bu – yangi tovarlar yoki xizmatlar yaratish, kengaytirish va qo‘llab-quvvatlashg yo‘naltirilga marketin texnologiyalari majmuidir.Innovatsion marketing texnologiyalarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular jismoniy jihatdan mavjud bo‘lgan mahsulot bilan emas, balki uning ishlabchiqilayotgan konsepsiyasi bilan ishlaydilar. Bu esa an’anaviy marketingdan farqli ravishda, marketing tadqiqotlari o‘tkazishda katta qiyinchiliklar yuzaga keltiradi.Innovatsion marketing ob’ekti intellektual mulk, yangi materiallar va tarkibiy qismlar, yangi mahsulotlar, yangi jarayonlar, yangi bozorlar, tovar va xizmatlarni siljitish yangi usullari, boshqaruvning yangicha tashkiliy shakllari hisoblanadi.Innovatsion marketing iste’molchi ehtiyojlarini yaxshiroq qondirish, zamonaviy biznesda ustuvorlikni «funksional» mahsulotlardan «innovatsion» mahsulotlargao‘tkazish hisobiga bozorni egallab olish imkoniyatini beradi:funksional mahsulotlar eng muhim, zaruriy ehtiyojlarni qondirishga xizmatqiladi va aksariyat hollarda xarid joyiga qarab o‘tirmasdan xarid qilinadi (kerak bo‘lib qoldi — ko‘rib qoldi — xarid qildi);innovatsion mahsulotlar esa, aksincha, texnika va modaning so‘nggi so‘ziniifodalaydi, ularga talabni oldindan aytish qiyin, ularning hayotiylik davri esa ancha qisqaroq bo‘ladi.Marketing strategiyasini ishlab chiqishda, har xil turdagi bozorlarda ma’lum darajada farq bo‘lishi mumkin, misol uchun: B2C (business-to-customers «iste’molchi uchun biznes») bozorida mahsulotni xarid qilish qarorini qabul qilishda asosiy rolni aniq bir odamning shaxsiy emotsiyalari egallaydi;

B2B (bussines-to-bussines «biznes biznes uchun») bozorida esa, xaridorning tanlov imkoniyati ratsional fikirlashga asoslanadi. B2B bozorida marketingning quyidagi asosiy xususiyatlari mavjud:
▪iste’molchilar motivatsiyasiga ratsional omillarning ta’siriga asosiy e’tiborni qaratilishi;
▪xodimlarning individual motivatsiyasiga bo‘lgan ta’sir (oylik maoshning
oshishi, ish lavozimining ko‘tarilishi, rahbariyat tomonidan ijobiy baholanishi, ish bo‘yicha ma’lum bir yutuqlarga erishish);
▪xarid qilish bo‘yicha qarorlarni bosqichma-bosqich va ko‘p darajali
jarayonlardan so‘ng qabul qilish;
▪xarid qilish jarayonlarini ma’lum bir muddatlarga uzaytirish;
▪turli pudratchilar o‘rtasida xaridning asosiy omillarga asoslangan holda rakobatliligi.
Korxonaning marketing faoliyatini strategik rejalashtirish bosqichlari (2.3-
rasm) o‘z aksini topgan.
Innovatsiyalar ro‘yxatini tuzishda quyidagi omillarga e’tibor berish kerak:
▪ innovatsion rivojlanishning asosiy segmenti vektorini aniqlash;
▪ raqobat me’yorlarida muammoli hududlarni aniqlash;
▪ innovatsiyalarning birinchi darajali ro‘yxatini tuzish9
Innovatsion marketing strategiyasini tashkillashtirishni uch asosiy bosqichga
ajratish mumkin.Marketing deb nomlanadigan jarayon tovar ishlab chiqarishning asosi sifatida ijtimoiy mehnat taqsimoti boshlangan paytlardan buyon ehtiyojlarni qondirish usuli va ayirboshlash bilan bog‘liq munosabatlarga xos bo‘lgan hodisa sifatida mavjud bo‘lib kelgan. Raqobat kurashining asosiy vositasi sifatida marketingning yangicha nazariy konsepsiyalari xo‘jalik faoliyati evolyusiyasi bilan bir paytada rivojlangan.

Marketing innovatsiyalari va xo‘jalik faoliyati evolyusiyasi o‘rtasida sabab va

oqibatlarning vaqti-vaqti bilan o‘rin almashadigan to‘g‘ri va teskari aloqalarning murakkab tizimi mavjud.
Marketingdagi innovatsiyalar bosqichi bir-biridan qat’iy chegaralar bilan
ajratilmaydi va etarli darajada shartli xarakterga ega hisoblanadi. SHu bilan birga, ularning har biri alohida firmalarning empirik tajribasi ta’riflaridan boshlab qat’iy ilmiy-nazariy ishlanmalargacha bo‘lgan o‘z mantiqi va rivojlanish qonuniyatlariga
Korxonada zamonaviy logistika marketingini joriy qilish quyidagi
raqobatli ustunliklarga erishish imkonini beradi:
▪ zahira va bog‘langan kapital hajmini kamaytirish;
▪ tovarni etkazib berishga tayyorlikni oshirish;
▪ buyurtmani bajarish vaqtini kamaytirish va uning sifatini oshirish;
▪ ishlab chiqarishning moslashuvchanligini oshirish;
Brending – innovatsiyalar bozorida brendlar shakllanishini o‘rganadigan fan
bo‘lib, xaridorlar bilan uzoq muddatli ishshonch asosidagi munosabatlar o‘rnatish va oqibatda sezilarli raqobatli ustunliklarga ega bo‘lish imkonini beradi.Brending innovatsion faollikka va innovatsiyalar diffuziyasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Bu innovatsiyalar harakatini engillatish va tezlatish, yangi mahsulotlar hayotiylik davrining barcha bosqichlarida xarajatlarda tejab qolish hisobiga ro‘y beradi. Savdo markalari rivojlanishining o‘zi innovatsiya bilan uzluksiz bog‘liq bo‘lib, unga asoslanadi. Har bir brending operatsiyasida innovatsion jihat mavjud. Bu savdo markasini yangicha ko‘rish, yangicha imidj, shartnomalarning yangicha tahriri, iste’molchilar xulq-atvorining yangicha modeli, savdo markasini yangicha joylashtirish, maqsadli bozorni kengaytirish hisobiga savdo markasi oilasini yangilash, yangicha pozitsiyalar, qayta joylashtirish, savdo markalari yangi kommunikatsiyalari va yangicha narx shakllanishidir.
Brending usullari iqtisodiyotning globallashuvi sharoitlarida raqobat kurashining istiqbolli yo‘nalishi hisoblanadi.
Oxirgi paytlarda bizning mamlakatimizda ham brendingga katta qiziqish
bildirilmoqda. Innovatsion marketingning ushbu yo‘nalishini o‘rganishning
dolzarbligi bugungi kunda iqtisodiy zarurat bilan asoslanadi. Bir xil narx segmentida o‘xshash tovarlar va xizmatlar rang-barangligi va raqobatning kuchayib borishi korxonalarni tovarning o‘zidan tashqarida joylashgan raqobatli ustunliklar yangilik izlab topishga majbur qiladi.
Korxonalarning eng muhim nomoddiy aktivlari sifatida brendlar allaqachon
o‘zining korxonalarga kuchli raqobat ustunliklarini ta’minlashdan tashqari ularning bozor qiymatini oshirish qobiliyatini ham isbotlab bergan.Brending – innovatsiyalar bozorida brendlar shakllanishini o‘rganadigan fan bo‘lib, xaridorlar bilan uzoq muddatli ishshonch asosidagi munosabatla ro‘rnatish va oqibatda sezilarli raqobatli ustunliklarga ega bo‘lish imkonini beradi.
Brending innovatsion faollikka va innovatsiyalar diffuziyasiga sezilarli ta’sir
ko‘rsatadi. Bu innovatsiyalar harakatini engillatish va tezlatish, yangi mahsulotlar hayotiylik davrining barcha bosqichlarida xarajatlarda tejab qolish hisobiga ro‘y beradi. Savdo markalari rivojlanishining o‘zi innovatsiya bilan uzluksiz bog‘liq bo‘lib, unga asoslanadi. Har bir brending operatsiyasida innovatsion jihat mavjud. Bu savdo markasini yangicha ko‘rish, yangicha imidj, shartnomalarning yangicha tahriri, iste’molchilar xulq-atvorining yangicha modeli, savdo markasini yangicha joylashtirish, maqsadli bozorni kengaytirish hisobiga savdo markasi oilasini yangilash, yangicha pozitsiyalar, qayta joylashtirish, savdo markalari yangi kommunikatsiyalari va yangicha narx shakllanishidir. Brending usullari iqtisodiyotning globallashuvi sharoitlarida raqobat kurashining istiqbolli yo‘nalishi hisoblanadi. Oxirgi paytlarda bizning mamlakatimizda ham brendingga katta qiziqish bildirilmoqda. Innovatsion marketingning ushbu yo‘nalishini o‘rganishning dolzarbligi bugungi kunda iqtisodiy zarurat bilan asoslanadi. Bir xil narx segmentida o‘xshash tovarlar va xizmatlar rang-barangligi va raqobatning kuchayib borishi korxonalarni tovarning o‘zidan tashqarida joylashgan raqobatli ustunliklar yangilik izlab topishga majbur qiladi.
Korxonalarning eng muhim nomoddiy aktivlari sifatida brendlar allaqachon
o‘zining korxonalarga kuchli raqobat ustunliklarini ta’minlashdan tashqari ularning bozor qiymatini oshirish qobiliyatini ham isbotlab bergan.
Brendingning asosiy ob’ektlari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: tovar-brend
sohibi, iste’molchi (yoki iste’molchi xulq-atvori) va brend egasi oladigan foyda.
Brend tarkibiy qismlarining o‘zaro aloqalarini aniqlash va uning mahsulotini aniqlash uchun bu elementlarni tadqiq etish lozim.
Innovatsiyalar bozorida marketing tadqiqotlari mavjud mahsulotlar bo‘yicha
an’anaviy marketing tadqiqotlaridan tubdan farq qiladi. Bu birinchi navbatda, shu bilan bog‘liqki, innovatsiyalarning amaldagi iste’molchilari yo‘q va bu tadqiqot uchun guruh shakllantirishni qiyinlashtiradi. Ikkinchidan, respondentlarda muntazam iste’mol amaliyoti yo‘q.

Innovatsion marketing miqdoriy tadqiqot usullari uchun statistika yo‘qligi va

uning o‘ziga xosliklari sababli turli xildagi sifat tadqiqotlaridan foydalanadi. Sifat tadqiqotlari tijoratlashtirish mumkin bo‘lgan eng muhim ehtiyojlarni aniqlashga yodam bera oladi. Sifat tadqiqotlarining boshqalardan ajratib turuvchi xususiyati tadqiqotlarning deduktivdan ko‘ra ko‘proq induktiv falsafasining qo‘llanishi hisoblanadi. Bundan tashqari, sifat tadqiqotlari ko‘proq ijodiy salohiyatga ega bo‘lib, tadqiqotchidan aql-idrokdan tashqari ichki sezgirlikni ham talab qiladi. Xalqaro amaliyotda sifat tadqiqotlarining beshta asosiy usullari mashhur:
•haqiqatda chuqur tadqiqot o‘tkazish, muammoning yangi jihatlarini aniqlash
hamda aniq va mazmunli baholarni ta’minlash imkonini beradigan har tomonlama intervyu;
•fokusli guruhlarda intervyu – uning sifat tijorat tadqiqotlarida o‘sib borayotganommaviyligi ularni yashirin videokamera yordamida kuzatish mumkin bo‘lgan realxaridorlar bilan real vaqt rejimida to‘g‘ridan-to‘g‘ri suhbat bilan izohlanadi;
•kiritilgan kuzatuv, bunda tadqiqotchi ochiq yoki yashirin tarzda etarli darajada uzoq vaqt davomida kundalik hayotda ishtirok etib, ro‘y berayotgan voqeahodisalarni kuzatadi, aytilayotgan gaplarni tinglaydi, tadqiqot vazifasi bilan bog‘liq savollar beradi. Ushbu usul innovatsion mahsulotning real sifati va taqdim etilayotgan innovatsion xizmatlar doirasini samaraliroq baholash imkonini beradi;
•vaziyatli tahlil, uning metodologik yo‘nalishi asosida psixologiya sohasidagi ishlar uchun xos bo‘lgan yonashuvlar yotadi;
•proeksion texnikalar. Mazkur usul fokusli guruh a’zolaridan yangi tovarga
nisbatan o‘z hissiyotlari, fikr va istaklarini bildirish so‘ralgan hollarda qo‘llanadi.
Bozor uchun yangi bo‘lgan mahsulotlar bo‘yicha marketing tadqiqotlari
qiyinligi shundaki, iste’molchilar «fokusli guruh» so‘rovlarida ular uchun yo‘l
qo‘yish mumkin bo‘lgan narx va xarid miqdori uyg‘unlashuvi haqidagi to‘g‘ridanto‘g‘ri savollar bu erda mahsulotning iste’molchilar uchun yangiligi sababli istisno qilinadi.
Innovatsion faoliyatni rejalashtirishda raqobatchilar mahsulotiga nisbatan
ustunlik qiladigan mahsulotga ega bo‘lishdan tashqari bozorni puxtalik bilan tahlil qilish va samarali marketing tadbirlari o‘tkazish zarur, chunki bozorgac hiqishda korxona qattiq raqobat sharoitlariga tushib qoladi.
Buning uchun esa quyidagi axborotlarni olish zarur:
• kompaniya faoliyat ko‘rsatayotgan atrof-muhit haqida axborot;
• kompaniyaning ichki resurslari haqida axborot;
• kompaniyaning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqalari haqida axborot.
Kompaniyaning fan-texnika taraqqiyoti yangi yo‘nalishlari, iste’molchilarning xohish-istaklari va iste’mol talabining o‘zgarishlari, bozorga ta’sir ko‘rsatish imkoniyatlari, shuningdek, ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa xarakterdagi ichki cheklovlar haqida axborot olish kompaniya va u faoliyat ko‘rsatayotgan bozorni birbiri bilan bog‘laydigan axborot oqimlari bilan belgilanadi.•proeksion texnikalar. Mazkur usul fokusli guruh a’zolaridan yangi tovarga nisbatan o‘z hissiyotlari, fikr va istaklarini bildirish so‘ralgan hollarda qo‘llanadi.
Bozor uchun yangi bo‘lgan mahsulotlar bo‘yicha marketing tadqiqotlari
qiyinligi shundaki, iste’molchilar «fokusli guruh» so‘rovlarida ular uchun yo‘l
qo‘yish mumkin bo‘lgan narx va xarid miqdori uyg‘unlashuvi haqidagi to‘g‘ridanto‘g‘ri savollar bu erda mahsulotning iste’molchilar uchun yangiligi sababli istisno qilinadi.
Innovatsion faoliyatni rejalashtirishda raqobatchilar mahsulotiga nisbatan
ustunlik qiladigan mahsulotga ega bo‘lishdan tashqari bozorni puxtalik bilan tahlil qilish va samarali marketing tadbirlari o‘tkazish zarur, chunki bozorga chiqishda korxona qattiq raqobat sharoitlariga tushib qoladi.
Buning uchun esa quyidagi axborotlarni olish zarur:
• kompaniya faoliyat ko‘rsatayotgan atrof-muhit haqida axborot;
• kompaniyaning ichki resurslari haqida axborot;
• kompaniyaning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqalari haqida axborot.
Kompaniyaning fan-texnika taraqqiyoti yangi yo‘nalishlari, iste’molchilarning xohish-istaklari va iste’mol talabining o‘zgarishlari, bozorga ta’sir ko‘rsatis imkoniyatlari, shuningdek, ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa xarakterdagi ichki cheklovlar haqida axborot olish kompaniya va u faoliyat ko‘rsatayotgan bozorni birbiri bilan bog‘laydigan axborot oqimlari bilan belgilanadi.
Marketing tadqiqotining maqsadi – uni bozorda taklif etiladigan dastlabki paytda ushbu korxonaning yangi mahsulotga patent yoki boshqa vaqtinchalik monopoliyasi tufayli bir vaqtning o‘zida korxona mahsulotiga talab ham bo‘ladigan yangi mahsulotga talabni bashorat qilishdir. Bu qatorga mahsulot sifatini yaxshilaydigan, uning yangi modifikatsiyasini yaratadigan texnologik innovatsiyalarni ham kiritish mumkin.Marketing tadqiqotining maqsadi – uni bozorda taklif etiladigan dastlabk paytda ushbu korxonaning yangi mahsulotga patent yoki boshqa vaqtinchalik monopoliyasi tufayli bir vaqtning o‘zida korxona mahsulotiga talab ham bo‘ladigan yangi mahsulotga talabni bashorat qilishdir. Bu qatorga mahsulot sifatini yaxshilaydigan, uning yangi modifikatsiyasini yaratadigan texnologik innovatsiyalarni ham kiritish mumkin.
Innovatsiyalar bozoridagi marketing tadqiqotlari muayyan bozor segmentlarida
(belgilangan segment hosil qiluvchi alomatlarga ega bo‘lgan iste’molchilar guruhlari ichida) mahsulotga mavjud talabni baholash va kelajakdagi talab dinamikasini bashorat qilishga yo‘naltiriladi.
Bunda ushbu talabning sig‘imini ham, narx bo‘yicha moslashuvchanliginham baholash zarur. SHuningdek, mahsulot uchun maqsadli bo‘lgan bozor segmentidagi iste’molchilar daromadlari bilan mahsulotga har bir narxda uning ehtimoliy iste’mol miqdori o‘rtasidagi bog‘liqlikni baholash ham maqsadga muvofiq. Bunday baholash mahsulotning maqsadli iste’molchilari daromadlari o‘zgarishidagi tendensiyalarni bashorat qilish asosida mahsulotga talabni bashorat qilish imkonini beradi. Kelgusi davrdagi ehtimoliy talab hajmi, bozor salohiyati va ko‘lami haqidagi har qanday taxminlar bozor bashoratlari deb ataladi va ularni tuzish uchun matematik va nomatematik modellar foydalaniladi.
G‘arb mamlakatlari iqtisodchilari tomonidan ishlab chiqilgan talabni o‘lchash va bashorat qilish matematik modellari iste’molchilarning turli markalar tanlashini nazarda tutadi. Innovatsion tovar hollarida bunday modellar ishlab chiqishning qiyinligi statistika axborotlarining yo‘q ekanligidan iborat. Lekin shunga qaramay, innovatsion marketing texnologiyalariga e’tibor katta ekanligi tufayli g‘arb adabiyotlarida «birlamchi» talab hajmini o‘rganish bo‘yicha tadqiqotlar paydo bo‘ldi.
Marketologlar har bir omilli belgi – tahlil yo‘nalishi: masalan, yangimahsulotning hayotiylik davri, yangi mahsulotni iste’molchilarga taqsimlash, uni sotishning rejalashtirilgan kanali va h.k. bo‘yicha tuziladigan maxsus jadvallar yordamida o‘tkaziladigan talabni strukturali tahlil qilishga murojaat qiladilar. Bunday jadvallar tezkor boshqaruv qarori qabul qilish vositasi bo‘lib xizmat qiladi hamda omillarning talab hajmi va xarakteriga ta’sirini yanada chuqurroq tahlil qilish uchun asos sanaladi.
Nomatematik modellar qatoriga quyidagilar kiradi:
Iste’molchilarning mulohazalari bo‘yicha bashorat qilish usuli. Bashorat
iste’molchilarning shunga o‘xshash iste’mol xususiyatlariga ega tovarni sotib olishi yoki sotib olmasligi, qachon va qanday miqdorda xarid qilishi haqidagi savollargabergan javoblarini umumlashtirish asosida amalga oshiriladi.
Innovatsion marketing nafaqat iste'molchining ehtiyojlarini qondirishga, balki mahsulot narxini qo'shishga, bozorni egallashga yoki yangi joy yaratishga va uni xavfsiz egallashga imkon beradi.

2.Innovatsion marketing turlari ?

Maqsad va vazifalarga qarab innovatsion marketingni ikki guruhga bo'lish kerak: strategik innovatsion marketing va taktik innovatsion marketing.
Innovatsiyalarni strategik marketingida muntazam va qayta tashkil etiladigan marketingni ajratish kerak. Innovatsiyalarni strategik muntazam sotish, mahsulot va jarayon yangiliklarini doimiy ravishda shakllantirish va kerak bo'lganda, ilmiy -texnik va tijorat asoslarini qo'llash orqali korxonaning raqobatbardoshligini saqlab qolishga xizmat qiladi. Ular ilgari ishlab chiqarilgan mahsulotni sotish holati yomonlashgan taqdirda (yangi innovatsion mahsulotni chiqarish va sotishni o'zlashtirish zarur bo'lganda) yoki korxonaning rentabelligini oshirishi kerak. sotib olingan resurslar narxining ko'tarilishi (resurslarni almashtiruvchi texnologik jarayonlar va uskunalar zarur bo'lib qoladi). Innovatsiyalarni eskirgan muntazam marketing, olmos kontseptsiyasiga organik ravishda mos keladi, unga ko'ra, ishlab chiqarish korxonalari ishlayotgan bozorning raqobatbardoshligi o'sib borishi bilan uning raqobatbardoshligining asosiy kafolati, moliyaviy quduqni saqlash va yaxshilash. -bo'lish -bu o'z mahsulotlarining innovatsionligi, shuningdek, ularning faoliyatining innovatsionligi. Bu erda innovatsiya-bu ishlab chiqarishdan oldingi ishlab chiqaruvchining mavjud xususiy texnologiyalar (yoki litsenziya asosida sotib olingan yoki buyurtma asosida yaratilgan texnologiyalarga kirish) va savdo-sotiq sohasidagi nou-xau-ni doimiy ravishda o'zlashtirish qobiliyati. ozod qilish va sotish, yangi, sezgir bozor talabi mahsulotlar, shuningdek, yangi texnologik jarayonlarni o'zlashtirish (kerak bo'lganda, yangi texnologik uskunalar bilan bir vaqtda). Innovatsion marketingning asosiy xususiyati, an'anaviy marketingdan farqli o'laroq, innovatsion marketing haqiqiy mahsulot bilan emas, balki g'oya bilan ishlaydi. yangilik. Muammo shundaki, ma'lum bir g'oya yoki yangilik innovatsiyani qo'llab -quvvatlash xarajatlarini qoplash uchun etarli daromad keltiradimi yoki yo'qligini aniqlash.
Innovatsion marketing quyidagilarni o'z ichiga olishi kerak
- innovatsiyalar bozorining marketing tadqiqotlarini o'tkazish, shu jumladan innovatsiyalarni yangi bozorlarga olib chiqish istiqbollari - yangiliklarning tarqalishi;
- potentsial sanoat iste'moli va innovatsiyalarga bo'lgan talabni tahlil qilish (iste'mol hajmining dinamikasi, ularning hajmini aniqlash, iste'molchilarning samarali talabini tahlil qilish, talabning tuzilishi, iste'molchilarning xohish -istaklarini tahlil qilish, iste'mol motivatsiyasi, bozor tendentsiyalari va istiqbollari, mavjud va potentsial bozor imkoniyatlarini baholash. );
- bozorlardagi raqobatni tahlil qilish (va ularning bozor ulushlari, raqobat nuqtalarini aniqlash va tahlil qilish - sifat, mahsulot xususiyatlari, narxlar, sotish strategiyasi va boshqalar, raqobatchilarning tovarlari, sotuvlari, reklama strategiyalari);
- narxlar va narxlar tuzilishini tahlil qilish;
- mutlaqo yangi ehtiyojlarga ega bo'lgan yangiliklar uchun, talabni shakllantirish dasturini ishlab chiqish;
- sotishni rag'batlantirish usullari (samaradorlik tahlili, sotish kanallarini to'ldirish hajmi, mahsulot harakatini tahlil qilish, tarqatish tizimini tahlil qilish);
- reklama va uning samaradorligini tahlil qilish;
- bozorda innovatsiyalarni joylashtirish va qayta joylashtirish.
Innovatsion marketing ob'ekti - bu intellektual mulk, yangi materiallar va komponentlar, yangi mahsulotlar, yangi jarayonlar, yangi bozorlar, tovarlar va xizmatlarni ilgari surishning yangi usullari, boshqaruvning yangi tashkiliy shakllari.
Innovatsion marketing har xil bo'lishi mumkin va quyidagilarni o'z ichiga oladi.
1. Mutlaqo yangi mahsulotni joriy etish yoki mavjud mahsulot sifatini yaxshilash.
2. Yangi ishlab chiqarish usulini, shuningdek, tovarlarni tijorat asosida qayta ishlashning yangi usulini joriy etish.
3. Xom ashyo yoki tovarlarni etkazib berishning yangi manbasini zabt etish, bu manba allaqachon mavjudmi yoki yaratilishi kerakmi, yangi bozorlarni egallash.
4. Yangi yoki takomillashtirilgan mahsulotlarining raqobatbardoshligini oshirish, imidjini yaxshilash va bozorda ishonchini oshirish.
5. Mahsulotning resurs intensivligini pasaytirish va pul oqimi miqdorini oshirish.
6. Va, albatta, qanday qilib innovatsion mahsulot uchun raqobatbardosh ustunlikni yaratish mumkin.
Innovatsion faoliyat sub'ektlari tomonidan asosiy yoki faoliyat turlaridan biri sifatida amalga oshiriladi va quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Innovatsiyalarni yaratish uchun zarur bo'lgan tadqiqot, amaliy va eksperimental ishlar;
Yangi mahsulotlar va texnologiyalarning prototiplari va seriyali namunalarini yaratish bilan bog'liq ishlar;
Ishlab chiqarish va sanoat sinovlarini tayyorlash bilan bog'liq ishlar;
Innovatsion mahsulotlarni sertifikatlashtirish va standartlashtirish bilan bog'liq ishlar;
Marketing tadqiqotlari va innovatsion mahsulotlar bozorini tashkil etish bilan bog'liq ishlar;
Innovatsiyalarni yaratish va tarqatish uchun bir jarayonda o'zaro bog'langan barcha turdagi vositachilik va boshqa turdagi ishlar.
Innovatsion marketing sub'ektlari ular:
-Innovatsiyalarni yaratuvchi va joriy etuvchi jismoniy va yuridik shaxslar;
-Innovatsion faoliyat uchun infratuzilma tashkilotlari;
-Innovatsiyalarni tartibga soluvchi davlat organlari;
Innovatsiyalarni ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar manfaatlarini ifoda etuvchi va himoya qiladigan jamoat birlashmalari.
Ob'ektlar innovatsion marketing quyidagilar:
-Intellektual natijalar ijodiy faoliyat;
-Innovatsion loyihalar va dasturlar;
-Texnologiyalar, uskunalar va jarayonlar, mahsulotlar.
Innovatsion marketing bo'lishi mumkin Mavzu nafaqat yangi mahsulotlarni yoki oldingi mahsulotning qo'shimcha miqdorini bozorga yanada samarali texnologiyalar yordamida chiqarish mumkin, balki bozorga yangi texnologiyalarni targ'ib qilish, birinchi navbatda, litsenziyalarni sotish. yangi mahsulot yoki texnologik jarayonga kiritilgan ixtirolar va nou-xau, shuningdek uni ishlab chiqarish uchun uskunalar.
Marketing innovatsiyasi kontseptsiyasi bozor tadqiqotlari markazida, shuningdek raqobat strategiyasini izlashda yotadi. Kompleksdagi innovatsion marketing strategiyani ishlab chiqish, bozorni tahlil qilish, shuningdek operativ marketingni o'z ichiga oladi. Etti bosqichdan iborat: iste'molchilarni tahlil qilish, innovatsiyalarni amalga oshirishda mumkin bo'lgan tahdidlar va xavflarni tahlil qilish, kuchli tomonlarini hisobga olish va zaifliklar raqobatbardoshlikda, strategiyani tanlashda, marketing rejasini nazorat qilishda.
Innovatsion marketingning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat: innovatsiyaning yakuniy amaliy natijasiga erishishga e'tibor; innovatsion loyihaning uzoq muddatli maqsadiga muvofiq innovatsiyalar bozorining ma'lum bir qismini egallashga e'tibor; tadqiqot, ishlab chiqarish va marketing faoliyatini korxonalarni boshqarish tizimiga birlashtirish; uzoq muddatli yo'nalish, bu marketing tadqiqotlarini, yuqori samaradorlikni ta'minlaydigan yangiliklar uchun ularning asosida g'oyalarni olishni talab qiladi iqtisodiy faoliyat; potentsial innovatsiyalar iste'molchilarining talablariga faol moslashishning o'zaro bog'liq va o'zaro kelishilgan strategiyasi va amaliyotini qo'llash, shu bilan birga ularning manfaatlarini maqsadli ravishda amalga oshirish.
Marketing innovatsiyasi kontseptsiyasi butun marketing xizmati, bozor tadqiqotlari va korxonaning raqobatbardosh strategiyasini izlash uchun asosdir. Innovatsiyalarni qidirishning dastlabki bosqichida marketing bo'limlarining asosiy vazifasi - bu bozor tadqiqotlari: talab va raqobat darajasi, xaridorning xulq -atvori va uning xohish -istaklari dinamikasi, raqobatbardosh mahsulotlarning mavjudligi va yangilikni tuzatish imkoniyatlari. bozorda. Marketing strategiyasi, bozorni tahlil qilish va operativ marketing oltita asosiy bosqichdan iborat:
1) bozorni umumiy iqtisodiy tahlil qilish;
2) iqtisodiy vaziyatni tahlil qilish;
3) maxsus bozor tadqiqotlari;
4) innovatsiyalarga kirish strategiyasini ishlab chiqish;
5) operativ marketing faoliyati;
6) marketingdan tushadigan xarajatlar va daromadlar smetasi.
Marketing kontseptsiyasidan kelib chiqadiki, zamonaviy ma'noda innovatsion marketing bu strategiyalar, biznes falsafasi, funktsiyalari va boshqaruv tartiblarining birligi va uslubiy asosdir.
Iqtisodiyoti o'tish davri bo'lgan mamlakatlar uchun innovatsion marketing aslida yangi.
Sanoat rivojlangan mamlakatlarda kompaniya rivojlanishining marketing kontseptsiyasi o'nlab yillar davomida sharafli o'rinni egallab kelgan. Ta'kidlash joizki, innovatsion marketingning ilmiy fan sifatida shakllanishi faqat so'nggi o'n yilliklarda sodir bo'lgan.
Innovatsion marketing - bu tashkilot missiyasi, fikrlash falsafasi, tadqiqot sohasi, boshqaruv uslubi va xatti -harakatlarini o'z ichiga olgan marketing. Bu organik, yuklanmagan yangilik, munosabatlarning alohida turi va to'liq tavakkal qilish.
Innovatsion marketing ijtimoiy yo'nalishga ega, izdoshlari. Uning eng muhim turlari - bu strategik va operatsion komponentlar.
Innovatsion marketingda innovatsiyalar potentsial darajasiga qarab taqsimlanadi:
- tub yangiliklar - tubdan yangi mahsulotlar va texnologiyalar. Ular juda ko'p emas va qoida tariqasida yangi iste'molchining va / yoki yangi bozorning paydo bo'lishini ta'minlaydi;
- kombinatorial yangiliklar - allaqachon ma'lum bo'lgan elementlar va xususiyatlarning yangi kombinatsiyasi. Kombinatsion yangiliklar odatda yangi iste'molchilar guruhlarini jalb qilishga va / yoki yangi bozorlarni rivojlantirishga qaratilgan;
- Modifikatsiya qilingan innovatsiyalar - mavjud mahsulotlarni takomillashtirish yoki to'ldirishdan iborat. Modifikatsiyalangan innovatsiyalar odatda korxonaning bozor mavqeini saqlash yoki mustahkamlashga qaratilgan.
Marketing innovatsiyasi kontseptsiyasi butun marketing xizmatining asosini, bozorni o'rganish va raqobatbardosh strategiyani izlashdir. Marketing bo'limlari innovatsiyalarni izlashning dastlabki bosqichida bozorni o'rganish: talab va raqobat darajasi, mijozlar harakati va ularning afzalliklari dinamikasi, raqobatdosh mahsulotlarning mavjudligi va bozorda yangi mahsulotlarni birlashtirish imkoniyati.
Marketing strategiyasi, bozor tahlili va operatsion marketing oltita asosiy bosqichdan iborat:
- bozorning umumiy iqtisodiy tahlili
- iqtisodiy sharoitlarni tahlil qilish
- bozorni maxsus o'rganish
- innovatsiyalarni joriy qilish strategiyasini ishlab chiqish
- operatsion marketing faoliyati
- marketingdan tushgan xarajatlar va tushumlar smetasi
Marketing tushunchasidan kelib chiqadiki, zamonaviy ma'noda innovatsion marketing bu strategiyalar, biznes falsafasi, funktsiyalari va boshqarish tartiblari va uslubiy asoslarning birligi.

3.Innovatsion marketing texnalogiyalari.

Yangi texnologiyalarni ishlab chiqish va ularni yangi turdagi mahsulotlar va xizmatlar asosida amalga oshirish tezligi iste'molchilarning ehtiyojlari va bozordagi vaziyat tobora o'sib borayotganiga olib keladi. Iste'molchi nimani, qachon va qanday shaklda va qanday narxda olishni xohlashini belgilaydi. Marketing kontseptsiyasini tushunishning yangi yondashuvi maqsadli guruhlar - strategik bozor segmentidagi tashkilotning potentsial mijozlari to'plami bilan yaqinroq ishlashga asoslangan. Bozor tadqiqotlari yordamida bir xil iste'molchilar guruhlarini aniqlash va strategik segmentlarni aniqlash orqali kompaniya katta mablag'ni tejaydi va joriy va potentsial xaridorlar bilan keyingi aloqada katta samaradorlikka erishadi. Tanlangan bozor tarmoqlari bilan faol aloqa iste'molchilarning ko'pchiligining e'tiborini jalb qilishga imkon beradi, ularning ko'pchiligi kompaniyaning mijozlari bo'ladi. Shu sababli, XXI asr boshidan buyon turli sohalardagi bozor rahbarlarining ko'pchiligi reklama, PR, to'g'ridan-to'g'ri sotish, reklama va kompaniya ichidagi munosabatlar uchun javobgar bo'linmalarni birlashgan aloqa xizmatlariga birlashtirdilar. Birlashgan marketing kommunikatsiyalaridan foydalanayotgan kompaniyalar soni ortib bormoqda.
Marketing texnologiyalarining xususiyatlari va usullar. Innovatsion texnologiyalar savdosida firmaning maqsadini shakillantirish. Innivatsion bozorida marketing tadqiqotlarini otkazish . Innovatsiyaga potensial sanoat talabi tahlili. Iistemolchi nuqtai nazaridan innivatsiya tahlili. Bozorda raqobat tahlili. Bozorda innivatsiyalarning pozitsiyalashtirish .

Innovatsion marketing miqdoriy tadqiqot usullari uchun statistika yo‘qligi va

uning o‘ziga xosliklari sababli turli xildagi sifat tadqiqotlaridan foydalanadi. Sifat
tadqiqotlari tijoratlashtirish mumkin bo‘lgan eng muhim ehtiyojlarni aniqlashga
yodam bera oladi. Sifat tadqiqotlarining boshqalardan ajratib turuvchi xususiyati
tadqiqotlarning deduktivdan ko‘ra ko‘proq induktiv falsafasining qo‘llanishi
hisoblanadi. Bundan tashqari, sifat tadqiqotlari ko‘proq ijodiy salohiyatga ega bo‘lib,
tadqiqotchidan aql-idrokdan tashqari ichki sezgirlikni ham talab qiladi. Xalqaro
amaliyotda sifat tadqiqotlarining beshta asosiy usullari mashhur:
•haqiqatda chuqur tadqiqot o‘tkazish, muammoning yangi jihatlarini aniqlash
hamda aniq va mazmunli baholarni ta’minlash imkonini beradigan har tomonlama
intervyu;
•fokusli guruhlarda intervyu – uning sifat tijorat tadqiqotlarida o‘sib borayotgan
ommaviyligi ularni yashirin videokamera yordamida kuzatish mumkin bo‘lgan real
xaridorlar bilan real vaqt rejimida to‘g‘ridan-to‘g‘ri suhbat bilan izohlanadi;
•kiritilgan kuzatuv, bunda tadqiqotchi ochiq yoki yashirin tarzda etarli darajada
uzoq vaqt davomida kundalik hayotda ishtirok etib, ro‘y berayotgan voqeahodisalarni kuzatadi, aytilayotgan gaplarni tinglaydi, tadqiqot vazifasi bilan bog‘liq savollar beradi. Ushbu usul innovatsion mahsulotning real sifati va taqdim
etilayotgan innovatsion xizmatlar doirasini samaraliroq baholash imkonini beradi;
•vaziyatli tahlil, uning metodologik yo‘nalishi asosida psixologiya sohasidagi
ishlar uchun xos bo‘lgan yonashuvlar yotadi;
•proeksion texnikalar. Mazkur usul fokusli guruh a’zolaridan yangi tovarga
nisbatan o‘z hissiyotlari, fikr va istaklarini bildirish so‘ralgan hollarda qo‘llanadi.
Bozor uchun yangi bo‘lgan mahsulotlar bo‘yicha marketing tadqiqotlari
qiyinligi shundaki, iste’molchilar «fokusli guruh» so‘rovlarida ular uchun yo‘l
qo‘yish mumkin bo‘lgan narx va xarid miqdori uyg‘unlashuvi haqidagi to‘g‘ridanto‘g‘ri savollar bu erda mahsulotning iste’molchilar uchun yangiligi sababli istisno qilinadi.
Innovatsion faoliyatni rejalashtirishda raqobatchilar mahsulotiga nisbatan
ustunlik qiladigan mahsulotga ega bo‘lishdan tashqari bozorni puxtalik bilan tahlil
qilish va samarali marketing tadbirlari o‘tkazish zarur, chunki bozorga chiqishda
korxona qattiq raqobat sharoitlariga tushib qoladi.
Buning uchun esa quyidagi axborotlarni olish zarur:
• kompaniya faoliyat ko‘rsatayotgan atrof-muhit haqida axborot;
• kompaniyaning ichki resurslari haqida axborot;
• kompaniyaning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqalari haqida axborot.
Kompaniyaning fan-texnika taraqqiyoti yangi yo‘nalishlari, iste’molchilarning
xohish-istaklari va iste’mol talabining o‘zgarishlari, bozorga ta’sir ko‘rsatish
imkoniyatlari, shuningdek, ishlab chiqarish, moliyaviy va boshqa xarakterdagi ichki
cheklovlar haqida axborot olish kompaniya va u faoliyat ko‘rsatayotgan bozorni birbiri bilan bog‘laydigan axborot oqimlari bilan belgilanadi.
Marketing tadqiqotining maqsadi – uni bozorda taklif etiladigan dastlabki
paytda ushbu korxonaning yangi mahsulotga patent yoki boshqa vaqtinchalik
monopoliyasi tufayli bir vaqtning o‘zida korxona mahsulotiga talab ham bo‘ladigan yangi mahsulotga talabni bashorat qilishdir. Bu qatorga mahsulot sifatini yaxshilaydigan, uning yangi modifikatsiyasini yaratadigan texnologik
innovatsiyalarni ham kiritish mumkin.
Innovatsiyalar bozoridagi marketing tadqiqotlari muayyan bozor segmentlarida
(belgilangan segment hosil qiluvchi alomatlarga ega bo‘lgan iste’molchilar guruhlari ichida) mahsulotga mavjud talabni baholash va kelajakdagi talab dinamikasini
bashorat qilishga yo‘naltiriladi.
Bunda ushbu talabning sig‘imini ham, narx bo‘yicha moslashuvchanligini ham
baholash zarur. SHuningdek, mahsulot uchun maqsadli bo‘lgan bozor segmentidagi iste’molchilar daromadlari bilan mahsulotga har bir narxda uning ehtimoliy iste’mol miqdori o‘rtasidagi bog‘liqlikni baholash ham maqsadga muvofiq. Bunday baholash mahsulotning maqsadli iste’molchilari daromadlari o‘zgarishidagi tendensiyalarni bashorat qilish asosida mahsulotga talabni bashorat qilish imkonini beradi. Kelgusi davrdagi ehtimoliy talab hajmi, bozor salohiyati va ko‘lami haqidagi har qanday taxminlar bozor bashoratlari deb ataladi va ularni tuzish uchun matematik va nomatematik modellar foydalaniladi.
G‘arb mamlakatlari iqtisodchilari tomonidan ishlab chiqilgan talabni o‘lchash va
bashorat qilish matematik modellari iste’molchilarning turli markalar tanlashini
nazarda tutadi. Innovatsion tovar hollarida bunday modellar ishlab chiqishning
qiyinligi statistika axborotlarining yo‘q ekanligidan iborat. Lekin shunga qaramay,
innovatsion marketing texnologiyalariga e’tibor katta ekanligi tufayli g‘arb
adabiyotlarida «birlamchi» talab hajmini o‘rganish bo‘yicha tadqiqotlar paydo bo‘ldi.
Marketologlar har bir omilli belgi – tahlil yo‘nalishi: masalan, yangi
mahsulotning hayotiylik davri, yangi mahsulotni iste’molchilarga taqsimlash, uni
sotishning rejalashtirilgan kanali va h.k. bo‘yicha tuziladigan maxsus jadvallar
yordamida o‘tkaziladigan talabni strukturali tahlil qilishga murojaat qiladilar. Bunday jadvallar tezkor boshqaruv qarori qabul qilish vositasi bo‘lib xizmat qiladi hamda
omillarning talab hajmi va xarakteriga ta’sirini yanada chuqurroq tahlil qilish uchun asos sanaladi.
Nomatematik modellar qatoriga quyidagilar kiradi:
Iste’molchilarning mulohazalari bo‘yicha bashorat qilish usuli. Bashorat
iste’molchilarning shunga o‘xshash iste’mol xususiyatlariga ega tovarni sotib olishi yoki sotib olmasligi, qachon va qanday miqdorda xarid qilishi haqidagi savollargabergan javoblarini umumlashtirish asosida amalga oshiriladi.
Bozordan oldingi sinab ko‘rish usuli. Mahsulot eksperiment tartibida
chegaralangan bozorga chiqariladi va olingan reaksiya va sotuv hajmi bo‘yicha butun bozor reaksiyasi haqida bashorat qilinadi.
Ssenariy yozish usuli – kelajakda qanday o‘zgarishlar ro‘y berishi va natijada
bozorning qanday o‘zgarishi haqida matn yoki diagramma ko‘rinishda ssenariy tuzish ko‘zda tutiladi. Bir nechta yozilgan ssenariy ekspertlarga ularning har biridan baho olish uchun taqdim etiladi. Bu usul shuningdek, ekspertlar bahosi usuli deb ham ataladi.
Bozorni segmentlash innovatsion marketing tizimi funksiyalaridan biri bo‘lib,
bozorga chiqarilayotgan yoki mavjud tovarlar iste’molchilari yoki xaridorlarini
tasniflash bo‘yicha ishlarni amalga oshirish bilan bog‘liq sanaladi.

Xulosa
Ma‘lumki bugungi kunda jahon iqtisodiyotida amalga oshirilayotgan tub

islohotlar,izlanishlar,yangilanishlar va o‘z navbatida turli mamlakatlar orasida rivojlanib borayotgan integratsiyalashuv sharoitida zamon bilanhamnafas yashash hayot talabiga aylanib bormoqda.Shuni alohida ta‘kidlab o‘tish joizki turli mamlakatlar o‘z iqtisodiyotini rivojlantirishda , aholi farovonligini ta‘minlashda, jahon hamjamiyatida munosib o‘rin egallashmaqsadida har jabhada turli tuman chora tadbirlar olib boradilar va bunda ular asosan bilimli,aqlli,dono,dunyoqarashi keng va eng asosiysi intellectual salohiyatga ega bo‘lgan kashfiyotchi,ixtirochi yoxud innovatorlarga ehtiyoj sezadilar.Bunda esa ular o‘ziga xos va mos hamda beqiyos intellect sohiblari uchun shart sharoit yaratib beradilar shuningdek kerakli jihozlar va eng muhimi moliyaviy jihatdan qo‘llab quvvatlaydilar.Birgina innovatorlar misolida olib qaraydigan bo‘lsak ular o‘zlari ishlab chiqaradigan yangi texnika texnologiya, Tovar va xizmatlar uchun foyda olishni maqsad qilib qo‘yadilar va o‘z navbatida yaratgan mehnat mahsuli orqali jamiyat hayotining yengillashuviga keng qamrovli miqyosda hissa qo‘shadilar.Har qanday innovatorlar guruhi ular qaysi innovatsion loyihaning egasi bo‘lishidan qat‘iy nazar innovatsion mahsulotni yaratishda eng birinchi navbatda fanda o‘tkaziladigan fundamental tadqiqotlar, amaliy tadqiqotlar va tajriba konstruktorlik ishlarini amalga oshiradilar.Innovatorlar innovatsion g‘oya va takliflar,izlanishlar asosida yaratgan mahsulotlarini bozorda sotish ya‘ni mahsulot realizatsiyasini amalga oshirishda bir qancha murakkabliklarga duch keladilar ya‘ni ular o‘z mahsulotlarini bozorga olib chiqib sotish uchun bozorning o‘ziga xos asosiy unsuri bo‘lgan raqobat sharoitida raqobatbardosh tovar va xizmatlar yaratishlari turdagi va qaysi yoshdagi iste‘molchilarga, nima ishlab chiqarish?, qanday ishlab chiqarish?, qayerda ishlab chiqarishni bilish o‘ta muhim va dolzarb ahamiyat kasb etishi bilan ham e‘tiborga molik.Albatta bunda bozor talabini o‘rganuvchi va uni tadqiq etuvchi,shuningdek biznesning maxsus falsafasi bo‘lmishmarketing va unga oidbilimlarni egallagan kuchli marketologlarga ehtiyoj seziladi. Marketingda o‘rtaga tashlanadigan eng muhim va asosiy g‘oyalardan biri bu tovar va xizmatlarni yaratish bilan bir qatorda uning iste‘molchilarini ham yaratishdir.Ana shu jihatdan marketingning innovatsion faoliyatda tutgan o‘rni beqiyos. Marketing ehtiyoj va muhtojlikni ayriboshlash orqali qondirishga qaratilgan inson faoliyatining turidir. Marketing vujudga kelishining asosiy sabablaridan biri - bu ishlab chiqarish hajmining ortib borishi, yangi tarmoqlarning vujudga kelishi, tovar turining ko‘payishi va tadbirkorlar o‘rtasida mahsulotni sotish muammosining vujudga kelishidir.
Tovar – bu ehtiyojni yoki muhtojlikni qondira oladigan hamda bozorga e‘tiborni tortish, sotib olish, ishlatish yoki iste‘mol qilish maqsadida taklif etilgan barcha narsalardir.
Marketing asosida bozorni har taraflama o‘rganish yo‘nalishlarining
asosiylaridan quyidagilarni ko‘rsatib o‘tish mumkin:
* talabni o‘rganish;
* bozor tarkibini aniqlash;
* tovarni o‘rganish;
* raqobat sharoitlarini tadqiq qilish;
* sotish shakli va uslublarini tahlil etish.
Marketing o‘z rivojida bir qadar evolyutsiya taraqqiyot bosqichini kechdi. Bu
evolyutsiya bir-biri bilan izchil tarzda almashadigan uch yirik davrni o‘ziga
qamraydi: birinchi davr - marketing kontseptsiyasi ―ishlab chiqarish kontseptsiyasi‖ -
―mahsulot ustunligi‖ tarzida belgilanadi, bunda eng muhim masala yaxshi tovar
ishlab chiqarish va uni xaridorga arzon narxlarda sotish deb hisoblanadi.
Kontseptsiya shiori - ―imkoni boricha ko‘proq tovar ishlab chiqar, chunki bozor talabi cheksiz‖;