Ilmiy tadqiqot metodologiyasi

Ilmiy oqilonalikning noklassik va postnoklassik qiyofasi. Noklassik ilmiy oqilonalik ob’ektning tabiati bilan uni tadqiq qilish vositalari va usullarining o‘zaro nisbatini e’tiborga oladi. Barcha ta’sirlarni, bilishga ko‘maklashuvchi omillar va vositalarni istisno etish emas, balki ularning roli va ta’sirini aniqlash haqiqatning tagiga etishning muhim shartiga aylanadi.
Oqilona ongning barcha shakllariga borliqqa mumkin qadar ko‘proq e’tibor berish xos. Agar dunyoning klassik manzarasi nuqtai nazaridan oqilonalikning predmetliligi deganda avvalambor ob’ektning predmetliligi tushunilsa, noklassik oqilonalikning predmetliligi deganda insonning o‘zi faoliyat ko‘rsatayotgan borliqqa nisbatan plastik, jo‘shqin munosabati tushuniladi. Birinchi holda biz borliqning predmetliligiga, ikkinchi holda esa – shakllanishning predmetliligiga duch kelamiz. Vazifa – ularni birlashtirish.
Oqilonalikning postnoklassik qiyofasida, oqilonalik nafaqat mantiqiy-metodologik standartlarni, balki insonning oqilona, izchil harakatlari va xulq-atvorini tahlildan o‘tkazishni ham o‘z ichiga oladi. Fanda yuzaga kelgan plyuralizm g‘oyasi oqilonalikni alohida paradigmalarning texnologiyalariga singdirib yuboradi. P.Gaydenko ta’biri bilan aytganda, bir tafakkur o‘rnida oqilonalikning ko‘plab turlari vujudga keladi. Bir qancha mualliflarning fikriga ko‘ra, oqilonalik rivojlanishining postnoklassik bosqichi bilim nafaqat bilish vositalari, balki faoliyatning qadriyat va maqsadlari bilan ham o‘zaro nisbatlashganligi bilan tavsiflanadi.
Oqilonalikning yangi postnoklassik tipi yangi tushunchalar: chiziqsizlik, qaytmaslik, nomuvoziylik, tartibsizlik va boshqa tushunchalardan faol foydalanadi. Bu metodologik mo‘ljallarni asrning yangi imperativlari deb nomlash ham mumkin.