Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fani bo’yicha ishchi o’quv dasturi

2 – mavzu: Fan bilishning maxsus shakli
Fanlar tasnifigas oid qarashlar tarixi. Ruh va tabiat haqidagi fanlar. Nomotetik va ideografik metodlar. Dinamik va statik qonuniyatlar. Fan ilmiylik mezonlarining tarixiyligi. Ilmiylik mezonlarining tasnifi. Bilish me’yorlari va ideallari, dunyoning ilmiy manzarasi. Ilmiy bilimga nisbatan analitik va sintetik yondashuv.


3 – mavzu: Ijod va ilmiy tadqiqot bilish faoliyatining mahsuli
Ilmiy ijodning evristik xarakteri olimlar talqinida. Fan tarixida ijod muammosi. Sharq va g’arb mutafakkirlarining ijodga oid qarashlari. Ilmiy ijodning o’ziga xos xususiyatlari. Ijodning amal qilish xususiyatlari. Ilmiy tadqiqot va ijodiy faoliyat uyg’unligi. Ilohiy ijodkorlikning o’ziga xos xususiyatlari. Bilish faoliyatida ijod va mehnat uyg’unligi. Individual ijodiy faoliyat. Yangi bilimlarning eski bilimlar bilan bog’liqligi. Ijod yangi qadriyatlarni yaratish omili. Ijodkorning ilhom manbai.


4 – mavzu: Ilmiy tadqiqot faoliyatining namoyon bo’lishi
Ilmiy tadqiqotning boshqa ijod shakllari bilan aloqadorligi. Ilmiy tadqiqotning xossalari. Texnikaviy tadqiqot. Texnik ijod jarayonining ixtirochilik loyihalashtirishda namoyon bo’lishi. Texnikaviy ijodning ratsional va utilitar xususiyati.


5 – mavzu: Ilmiy tadqiqotda innovatsiya va novatsiyalar, kashfiyot va ixtirolar
Innovatsiya tushunchasi va uning tahlili. Ilmiy faoliyatidagi innovatsiyalar. Novatsiyalarning o’ziga xos xususiyatlari. Novatsiya yangi ilmiy g’oyadagi «eskilik» elementi. Ilmiy faoliyatda innovatsiya va novatsiyalarning o’rni masalasiga oid ilmiy-nazariy xulosalar. “Kashfiyot”, “ixtiro” tushunchalarining innovatsion xarakteri. Dunyoning eng mashhur kashfiyotlari. Ixtiro kashfiyot va innovatsiya o’rtasidagi o’ziga xos “oraliq” holat. Ixtiro muayyan kashfiyot doirasida sodir bo’luvchi innovatsion daraja.
6 – mavzu: Oqilonalik va ilmiy tadqiqot metodologiyasi uyg’unligi
Ilmiy oqilonalikning shakllanish tarixi. Oqilonalikning mazmuni. Oqilonalik modellari: induktivistik, deduktivistik, evolyutsionistik, to’rsimon, realistik, paradigmal modellar, fanni tematik tahlil qilish va ilmiy tadqiqotga aosslanuvchi modellar. Ilmiy oqilonalikning klassik va noklassik qiyofasi. Yangi oqilonalikning cheksizligi. Ochiq va yopiq oqilonalik. Ong strukturasida oqilonalik. Ong tabiatini tushuntirishga oid yondashuvlar. Oqilonalik va ilmiy bilimning ijtimoiy-nazariy asoslari. Ilmiy bilim qoida va xulosalarining oqilonaligi. Ilmiy tadqiqot faoliyatida ratsionallik va irratsionallik.