Ilmiy tadqiqot markazi

ИНСТИТУЦИОНАЛ ИНВЕСТОРЛАР ОРКАЛИ ИҚТИСОДИЙ ЎСИШНИ
 
ТАЪМИНЛАШ МАСАЛАЛАРИ
 
 
М.А.
 
Султанов 
- 
Тошкент давлат иқтисодиёт 
университети, 
PhD, 
доцент
 
З.М.
 
Ахмедова 
- 
Тошкент давлат шарқшунослик 
университети
 
 
Ўзбекистон молия секторида фонд бозори савдолари фаоллигини ошириш учун 
мамлакатимизда барқарор иқтисодий ўсиш суръатларини таъминлаш ҳамда 
ижтимоий муаммоларни ҳал этишга қодир бўлган институционал инвесторлар 
турларидан кенг фойдаланишни йўлга қўйиш лозим. Республикамизда институционал 
инвестор сифатида фаолият юритаётган институционал инвесторларнинг замонавий 
ҳолати, мамлакатимиз фонд бозорига маблағ жалб этиш борасидаги имкониятларидан 
талаб даражасида фойдалана олмаяпти. Бизга маълумки, қимматли қоғозлар 
бозорининг, шу жумладан, акциялар бозорининг вазифаси, аҳоли, давлат ҳамда 
институционал инвесторларнинг бўш турган маблағларини ҳаракатга келтириб, 
миллий иқтисодиётнинг турли соҳаларига йўналтириш, улардан энг муҳим 
молиялаштириш 
манбаси 
сифатида 
фойдаланган 
ҳолда 
иқтисодиётни 
барқарорлаштиришга, пул муомаласини яхшилашга ҳамда аҳоли ва хўжалик юритувчи 
субъектларнинг даромадини оширишга таъсир этишдан иборат.
Ривожланган мамлакатлар иқтисодиётида институтционал инвесторлар 
молиявий институтлар сифатида қимматли қоғозлар бозорида профессионал фаолият 
олиб бориб, хизматларидан асосан банклар, суғурта компаниялари, пенсия ва 
инвестиция фондлари фойдаланишади. Дунё тажрибасида бундай институционал 
инвесторлар фонд бозори савдоларида инвестиция (асосан ўзаро) фондларнинг мақбул 
турларини ташкил этиш орқали қатнашишади. Масалан, Америка қўшма штатларида 
2022 йилга келиб, инвестиция фондлари соф активлари қиймати 34,2 трлн. доллар
7
га 
тенг бўлиб, мамлакат ялпи ички махсулоти ҳажми (
22, 996 
трлн. доллар)дан 1,5 
баробар кўпдир. 
Ўзбекистон институционал инвесторлари (эмитент сифатида) томонидан фонд 
бозорига савдоларига акцияларнинг муомалага чиқарилув қиймати 46,7 трлн. сўм
8
(унинг ҳам 80
-
85 фоизи давлат улуши) бўлиб, мамлакатимиз АЖ томонидан 
чиқарилган умумий акцияларнинг 28,4%ни, 2021 йил якунлари бўйича эришилган 
ялпи ички махсулот ҳажми 734,6 трлн. сўм билан таққослаганда 6,4 %га тенг. Бундай 
ҳолат, институционал инвесторлар ёрдамида мамлакат молиявий салоҳиятининг 
барқарор иқтисодий ўсиш суръатларига таъсирини рағбатлантириш мақсадларида 
такомиллаштириш долзарб муаммо эканлигини исботламоқда.
Республикамизда ўтказилаётган иқтисодий ислоҳотларда асосий урғу мамлакат 
иқтисодий ўсишини молия секторини ривожлантириш, яъни иқтисодиётда рақобат 
муҳитини шакллантириш учун давлат улушини камайтириш орқали эришишга 
қаратилган. Шу мақсадда, Республикамиз фонд бозори ҳажмини институционал 
инвесторлар иштирокида кенгайтириш тадбирлари, яъни «2022
-
2026 йилларга 
мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида» фармонида 
«мамлакатимизда капитал ҳаракатини босқичма
-
босқич эркинлаштириш ҳамда йирик 
корхоналарни ва улардаги улушларни (акцияларни), шу жумладан фонд биржаси 
7
www.icifactbook.org 
8
www.deponent.uz 

---

13 
орқали хусусийлаштириш ва Давлат улушига эга тижорат банкларида
трансформация 
жараёнларини якунлаб, 2026 йил якунига қадар банк активларида хусусий сектор 
улушини 60 фоизгача етказиш» ва фонд бозорига таъллуқли бошқа тадбирларни 
амалга ошириш орқали «иқтисодиётда молиявий ресурсларни кўпайтириш