Ilmiy tadqiqot markazi



Download 7,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet221/329
Sana14.04.2023
Hajmi7,23 Mb.
#928209
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   329
Bog'liq
Moliya bozori Konferensiya to\'plam 05.04.2023

 
Фойдаланилган адабиётлар:
 
1.
 
Mozer S.V. Digital Customs. WCO Experience: monograph / moscow: Publishing House of the 
Russian Customs Academy, 2019. 266 p 
2.
 
Mozer S.V
., Секербаева Д.К. Актуальные вопросы формирования института цифровой 
(электронной) таможни в Евразийском экономическом союзе // Социально
-
политические науки 
(ВАК). 2019. № 6. URL: http://customs
-academy.net/?p=13183
3.
 
Iwona Sawicka, From the WCO drawing board to Customs strategic plans: is the nCEN 
Programme 
taking 
Customs 
by 
storm. 
WCO 
News 
90, 
October 
2019, 
https://mag.wcoomd.org/magazine/wco-news-90/ncen/programme 
4.
 
Aksenov I.A. information technology in customs: a textbook. 

 vladimir, 2016. 
5.
 
Armen Manukyan. WCo-UnEsCAP 3rd UnnExT masterclass: Digital Customs and single Windows 
in the Context of WTo TFA Cheonan, 19-28 April 2017. 
БАНКЛАР МОЛИЯВИЙ БАРҚАРОРЛИГИНИ КУЧАЙТИРИШДА 
КИБЕРХАВФСИЗЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ МАСАЛАЛАРИ
 
 
Шарипова Н.Ҳ.
 
Тошкент молия институти
 
PhD 
Маълумки, киберхатар банклар молиявий барқарорлиги учун янги хатар 
турларидан бири бўлиб ҳисобланади. Сўнгги ўнйилликда рақамли молиявий 
хизматларнинг кенгайиши киберҳужумларнинг уч бараварга ошишига олиб келган. 
Киберхатар бу киберҳудудда банк тизими манфаатларига салбий таъсир 
кўрсатиши мумкин бўлган эҳтимолий хатарлар ёки омиллардир. 


298 
Халқаро тажрибани таҳлил қилиш шуни кўрсатадики, банк тизими учун қуйидаги 
киберхатар турларини келтириш мумкин:

Техник аппаратларнинг кучсиз жиҳатлари орқали киберҳужум –
турли ишлаб 
чиқарувчиларнинг микропроцессорлари кучсиз жиҳатларини мавжуд дастурий 
янгилаш ёрдамида олдини олиш имкони бўлмаган ҳолатларда, бу кибержиноятчилар 
учун киберҳужум имкониятига айланмоқда;

Компьютер шпионажи –
молиявий ташкилотнинг фаолиятига айғоқчилик 
қилиш мақсадида, муҳим маълумот инфратизими объектларида узоқ вақт мавжуд 
бўлишга қаратилган фаолият;

Мақсадли киберҳужумлар –
аниқ бир молиявий ташкилотга қаратилган ҳужум 
бўлиб, ташкилотнинг тармоғига кириб, пул маблағларини ўғирлашга қаратилган 
ҳаракатлар;

Мижозга йўналтирилган киберҳужумлар –
банкнинг мижозларига қаратилган 
бўлиб, уларнинг шахсий маблағларини ўғирлашга қаратилган.
Халқаро ташкилотлар ва турли давлатларнинг тартибга солувчи органлари банк 
тизимида киберхавфсизликни таъминлаш масаласига катта эътибор қаратмоқда. 
Ҳозирги пайтда жаҳон тажрибасида киберхавфсизликни таъминлаш бўйича тизимли 
ёндашувлар, киберхатарни бошқариш бўйича қуйидаги қонунчилик ҳужжатлари 
ишлаб чиқилган:

Тўловлар ва бозор инфратузилмаси бўйича Қўмита ҳамда Қимматли қоғозлар 
бўйича Халқаро ташкилот томонидан 2016 йил июнда ишлаб чиқилган “Молия бозори 
инфратузилмалари учун кибермустаҳкамлик бўйича Қўлланма” (CPMI
-IOSCO: Guidance 
on cyber-resilience for financial market infrastructures, June 2016); 

2017 йил августдаги Молиявий барқарорлик Институти ҳужжати “Банкларда 
киберхавфсизликни таъминлаш тизимини кучайтириш бўйича тартибга солувчи 
ёндашувлар”, (Financial Stability Institute: FSI Insights on policy implementation № 2 
”Regulatory approaches to enhance banks’ c
ybersecurity frameworks, August 2017); 

Жаҳон банкининг 2017 йил октябрдаги ҳужжати “Молия тизими 
киберхавфсизлиги: регуляторлар дайжести”, (World Bank Group: Financial Sector’s 
Cybersecurity: A Regulatory Digest, October 2017); 

Жаҳон банки томонидан 2018 йилда ишлаб чиқилган ҳужжат “Молия тизими 
киберхавфсизлиги: қоидалар ва тартибга солиш”, (World Bank Group: Financial Sector’s 
Cybersecurity: Regulations and Supervision, 2018); 

Банк назорати бўйича Базель қўмитаси томонидан 2018 йил декабрда ишлаб 
чиқилган ҳужжат “Киберхавфсизлик: тажриба шарҳи”, , Basel Committee on Banking 
Supervision: Cyber-resilience: Range of practices, December 2018). 
Австралия, Канада, Буюк Британия, Евроиттифоқ мамлакатлари, Америка Қўшма 
Штатлари, Швейцария, Сингапур, Белорусия каби давлатларнинг банк тизимини 
тартибга солувчи органлари томонидан, банк тизимида киберхавфсизликни 
таъминлаш принципларига талаблар ва киберхатарни бошқаришга ёндашувлар ишлаб 
чиқилган. 
Молиявий ва технологик алоқанинг кучли эканлиги сабабли бир йирик банк 
тизимига қилинган ҳужум бутун молия тизимига тез тарқалиши ва тизимнинг кенг 
қамровда ишдан чиқишига, мижозларнинг ишончи йўқолишига олиб келиши мумкин.
Қуйидаги
расмдан, Халқаро валюта фонди томонидан тақдим этилган 
маълумотларга киберҳужумлар динамикасини кўриш мумкин. Бундай киберҳужумлар 
сони сўнгги йилларда кескин ошган.
Рақамли 
технологияларнинг 
ривожланиши, 
бир 
томондан 
хакинг 
воситаларининг арзонлашуви ҳамда такомиллашувига ҳам олиб келмоқда. Мобил 
қурилмаларда пул маблағларини бошқариш билан боғлиқ ягона платформаларнинг 
кенг ишлатилиши хакерлар учун кенгроқ имконият яратмоқда.


299 

Download 7,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   217   218   219   220   221   222   223   224   ...   329




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish