Ilmiy tadqiqot asoslari

Ilmiy  muammo  yechimiga  voqeylik  haqida  yo’llangan  bilim  va  tajribalarga  (ilm-fan 

yutuqlariga),  voqeylikning  o’zgarish  va  rivojlanish  qonuniyatlariga  tayangan  holda  chiqariladigan, 

ilmiy jihatdan asoslangan xulosalar asosida erishiladi. 

 

---

Ilmiy muammo o’z mohiyatiga ko’ra quyidagicha ko’rinishlarda uchrashi mumkin: 

 

-  ijtimoiy  hodisalarning  rivojlanish  qonuniyatlariga  tayanib  jamiyat  taraqqiyotining  dolzarb 

masalalarini hal etish;

 

- jamiyat taraqqiyotiga xizmat qiluvchi dinamik va statistik qonuniyatlarni yaratish;

 

- jamiyat taraqqiyotiga va insoniyat  manfaatlariga xizmat qiluvchi iqtisodiy masalalarni hal 

etish metodologiyasini yaratish;

 

-demografik  va  siyosiy  sohalardagi  davlat  boshqaruvining  demokratik  tomoyillarini 

yaratishga qaratilgan ilmiy izlanishlar;

 

-  komil  inson  tarbiyasi  va  uning  jamiyat  taraqqiyotidagi  roli  va  o’rnini  ijtimoiy  jihatlarini 

ilmiy asoslash va h.k.

 

Har  qanday  turdagi  muammo  va  uning  yechimidan  davlat,  jamiyat,  jamoa,  odam  va  shu 

kabilar  albatta  samara  (foyda)  ko’rish,  ya’ni  ilgarigi  mavjud  daraja  yangi  sifat  darajasiga  o’tish 

kerak,  chunki  insonning  muammo  va  uning  yechimini  topishi  ijodkorlikdir.  Ma’lumki,  ijodkorlik–

yangilik  uchun  kurashish  demakdir.  Bunda  ilm–fan  va  texnika-texnologiyaning  eng  so’ngi 

yutuqlarini  tahlil  qila  bilish  va  undan  o’zining  ilmiy  faoliyatida    oqilona  foydalanishga  erishish, 

doimo o’z ustida ishlash orqali erishiladi. 

 

Demak,  har  qanday  ilmiy  muammoni  hal  qilishda  uning  yangiligiga,  yaratuvchiligiga, 

rivojlantiruvchiligiga va shu kabilarga e’tibor berish kerak bo’lib, u muammo dolzarbligini baholash 

jarayonida kerakli ko’rsatkichlardir. 

 

Umuman olganda, muammo dolzarbligini aniqlashda quyidagilarga e’tibor berilsa maqsadga 

muvofiq bo’ladi:

 

-  shakllantirilayotgan  (rejalashtirilayotgan)  muammo  tegishli  soha  (yo’nalish)  va  uning 

jamiyat hamda davlat oldidagi istiqbolini bilish;

 

-  rejalashtirilayotgan  muammoga  tegishli  soha  (yo’nalish)    bo’yicha  ilm-fan  va  texnika-

texnologiyalarning eng so’ngi yutuqlaridan habardorlik;

 

-  tanlanayotgan  muammoning  unga  tegishli  bo’lgan  soha  (yo’nalish)dagi  o’rnining 

aniqlanganligi;

 

-  tanlanayotgan  muammoning  yechimini  topish  natijasida  tegishli  soha  (yo’nalish)dagi 

rivojlanish, yaratuvchanlik haqidagi ishchi farazning mavjudligi;

 

-  tanlangan  mavzu  yoki  unga  yaqin  boshqa  mavzularning  ishlanganlik  darajasi  va  ular 

erishgan  yutuqlarning  amaliy  hayotdagi  va  ayniqsa  rejalashtirilayotgan  tadqiqotni  olib  borish 

jarayonidagi ahamiyatini hamda unga nisbatan yangiligi haqidagi bilim va tasavvurlarga egalik;

 

-tanlangan muammoning ilm–fan yoki texnika-texnologiyani rivojlantirish uchun xizmat qila 

olishligi haqidagi fikrning shakllanganligi va uning nechog’lik mustahkam ifodalanganligi va h.k.

 

Demak,  ilmiy  muammo  dolzarbligini  to’g’ri  ifodalash,  ob’ektiv  dunyo  narsa–hodisalarning 

muhim  qonuniy  aloqadorliklarini  (munosabatlarini)  aks  ettirish  va  shu  asosda  voqeylikni  ijodiy 

o’zgartirish  haqidagi  tasavvurni  shakllantirish  imkonini  beradi.  Bunda  ilmiy  fikrning  teranligi, 

tanqidiyligi,  uyg’unligi,  kengligi  va  tezligi  muammo  dolzarbligini  baholashda  eng  muhim  sifatlar 

bo’lib hisoblanadi.

 

 

  Mavzuni o’zlashtirishni ta’minlashga oid savollar:

 

mavzu, deganda nimani tushunasiz?

 

ilmiy muammo ta’rifini ochib bering?

 

ilmiy muammoning mohiyatiga ko’ra ko’rinishlarini aytib bering?

 

muammo dolzarbligini aniqlashda nimalarga e’tibor berish kerak deb o’ylaysiz?

 

 

 

  Mavzu bo’yicha mustahkam esda saqlab qolishga oid