Ilmiy tadqiqot asoslari

ro’yxati:

 

1. To’raqulov X.A. Ilmiy ijodiyot metodologiyasi. – T.: Fan, 2007. – 252 b.

 

2.To’raqulov X.A. Pedagogik tadqiqotlarda axborot tizimlari va texnologiyalari. – T.: Fan, 2006. 

– 248 b.

 

 

 

1.5. Ilmiy muammo va uning dolzarbligi

 

 

  Tayanch  iboralar  va  atamalar:  mavzu,  otash  arava,  ilmiy  muammo,  ijodiy  jarayon, 

demografik  va  siyosiy  sohalar,  ilmiy  izlanishlar,  komil  inson  tarbiyasi,  muammo  dolzarbligi, 

ob’ektiv dunyo, ilmiy fikrning teranligi, tanqidiyligi, uyg’unligi, kengligi va tezligi.

 

 

 

  Mavzuning matni: Ilmiy muammo va uning dolzarbligi.

 

 

 

Avvalo mavzu o’zi nima?

 

Mavzu  (arabchada  –  joylashtirilgan,  qo’yilgan,  degan  ma’noni  anglatadi)  –  muhokama, 

ma’ruza, suhbat, dars, ilmiy asar va boshqalarning asosiy mazmunini hzida o’iso’a va ixcham ifoda 

etgan nomlanish.

 

Mavzu,  odatda  ijodkor  tomonidan  tanlanadi  va  asoslanadi.  Mavzu  ijodiy  faoliyat 

jarayonining g’oyasini ifodalaydi va uni tanlashda muallifning g’oyaviy (fikr, g’oya, qarash va h.k.) 

mavqei va ijodiy kamolati darajasi katta ahamiyat kasb etadi. Ulardan tashqari muammo qo’yilishi 

va  uni  hal  qilishdagi  vazifalar  ko’lamiga  qarab  mavzu  va  mavzuchalar  tanlanishi  mumkin  hamda 

bularning har biri muammo yechimining biror tomonini ifodalaydi.

 

Muammo,  odatda  kishilik  jamiyati  oldiga  qo’yilgan  insonlarning  orzu-istagi  sifatida  paydo 

bo’ladi.  Masalan  «  Uchar  gilam»(Samalyotlar),  «Oynai  jahon»  (Televideniya),  «Otash  arava» 

(Poezdlar) va h.k.

 

Yozma manbalardagi yoki xalq og’zaki ijodidagi kishilarning bunday orzu  –istagini ilm-fan 

yuzaga  chiqaradi  va  natijada  odamlarni  qiynab  yotgan  og’ir  jismoniy  mehnatlar  aqliy  mehnatga 

almashtirilib tabiat va jamiyatdagi muammoli vaziyatlar asta – sekin barham topadi. Bu esa ilmning 

xosiyati bo’lib, u kishilarning intellektual salohiyatga bog’liq.

 

Endi  ilmiy  muammo  haqida  qisqacha  tushuncha  beraylik.  Mazkur  darslikning  «Kirish» 

qismida  «Ilm»ning  qichqacha  ta’rifini  keltirgan  edik.  Ma’lumki,  ilmiy  muammo  bevosita  «Ilm» 

bilan  bog’liq.  SHu  sababli  ham  ilmiy  muammoni  quyidagicha  ifodalasak,  maqsadga  muvofiq 

bo’ladi: 

 

Ilmiy muammo – bu tabiat va jamiyatning ayni paytida noma’lum, ammo kelajakda yuzaga 

kelishi  yoki  o’rganilishi  mumkin  bo’lgan  voqea  va  hodisalarni,  jarayon  va  predmetlar  (qurilma, 

mexanizm, mashina, metod, metodologiya, texnologiya va h.k.)ni ilmiy qonuniyatlar asosida ochib 

berish. 

 

Ilmiy  muammo  ijodiy  jarayon  bo’lib,  uning  yordamida  tabiat  va  jamiyat  taraqqiyotining 

ob’ektiv qonunlari yaratiladi va natijalar ilm – fanning tegishli sohalarida o’z o’rnini topadi.