|
Soliq to’g’risidаgi qоnun hujjаtlаrining оshkоrаligi prinsipi - soliq sоlish mаsаlаlаrini tаrtibgа sоluvchi nоrmаtiv-huquqiy hujjаtlаr rаsmiy nаshrlаrdа e’lоn qilinishi shаrt. Bаrchаning e’tibоri uchun rаsmiy e’lоn qilinmаgаn nоrmаtiv-huquqiy hujjаtlаr kuchgа kiritilmаgаn hujjаt sifаtidа huquqiy оqibаtlаrni kеltirib chiqаrmаydi vа soliq sоhаsidаgi munоsаbаtlаrni tаrtibgа sоlishgа, ulаrdаgi ko’rsаtmаlаr bаjаrilmаgаnligi uchun birоr bir sаnksiyani qo’llаshgа аsоs bo’lib хizmаt qilishi mumkin emаs.
Soliq to’lоvchining hаqligi prеzumpsiyasi prinsipi - soliq to’g’risidаgi qоnun hujjаtlаridаgi bаrtаrаf etib bo’lmаydigаn bаrchа qаrаmа-qаrshiliklаr vа nоаniqliklаr soliq to’lоvchining fоydаsigа tаlqin qilinаdi.12
Soliqlar muayyan maqsadlarni ko’zlashdan tashqari jamiyatning ijtimoiy tarkibiga ta'sir o’tkazish imkoniyatini yaratadi, ular vositasida aholining foydalari darajasi boshqarib turiladi, kam ta'minlangan va yordamga muhtoj tabaqalar himoyalanganlari holda juda ko’p foyda oluvchi tabaqalar foydalarining salmoqli qismi budjеtga jalb etib boriladi.
Iqtisodiyotimizdagi barcha soliqqa tortilishi lozim bo`lgan ob’yektlar, soliqqa tortilayotganda, ya’ni davlat bilan soliq to`lovchilar o`rtasidagi faoliyatda ma’lum bir elementlar bo`lishini taqazo etadi.
Soliq to’lovchilar, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari har bir soliq yoki boshqa majburiy to’lovga tatbiqan
12 O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. – T.: “Adolat”, 2014 y, 6,7,8,9,10,11 m.
belgilanadi.
4-rasm. Soliqqa tortish elementlari. 13
Soliq solish ob’yekti soliq to’lovchida soliq yoki boshqa majburiy to’lov hisoblab chiqarilishi va to’lanishi yuzasidan majburiyat keltirib chiqaruvchi mol-mulk, harakat, harakat natijasidir.
Soliq solinadigan baza soliq solish ob’yektining soliq yoki boshqa majburiy to’lovning stavkasi tatbiqan belgilangan ko’rsatkichlardan qiymat, miqdor, fizik va boshqa tavsiflarni ifodalaydi.
Stavka soliq solinadigan bazaning o’lchov birligiga nisbatan hisoblanadigan foizlardagi yoki mutlaq summadagi miqdorni ifodalaydi.
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning stavkalari O’zbekiston Respublikasining qarori bilan belgilanadi.
Soliq va boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish tartibi soliq davri uchun soliq solinadigan bazadan, stavkadan, shuningdek, imtiyozlar mavjud bo’lsa, shu imtiyozlardan kelib chiqib, soliq va boshqa majburiy to’lov summasini hisoblash qoidalarini belgilaydi.
13 X.Oybеkova. Moliyaviy inistitutlarni soliqqa tortish: O’quv qo’llanma -T.TDIU, 2010 y. – 34 b.
Soliq va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi. Soliq va boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish majburiyati davlat soliq xizmati organi yoki soliq agenti zimmasiga yuklatilishi mumkin.
Qonun hujjatlarida nazarda tutilgan hollarda ayrim turdagi soliqlarni va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarishda ularning to’lanishi lozim bo’lgan eng kam miqdori belgilanadi.
Soliq davri u tugagandan keyin soliq solinadigan baza aniqlanadigan hamda soliq yoki boshqa majburiy to’lov summasi hisoblab chiqariladigan davrdir.
Soliq davri bir necha hisobot davriga bo’linishi mumkin bo’lib, ularning yakunlari bo’yicha hisob-kitoblarni taqdim etish hamda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’lanishi lozim bo’lgan summalarini to’lash majburiyati yuzaga keladi. Joriy to’lovlarni to’lash bo’yicha majburiyat yuzaga kelgan davr hisobot davri bo’lmaydi.14
O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksida, qonunlarda va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlarida nazarda tutilgan, boshqa soliq to’lovchilarga nisbatan ayrim toifadagi soliq to’lovchilarga beriladigan afzalliklar, shu jumladan, soliq va boshqa majburiy to’lov to’lamaslik yoki ularni kamroq miqdorda to’lash imkoniyati soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlar deb e’tirof e’tiladi.
Mol-mulk solig’i, yer solig’i, yagona yer solig’i hamda obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig’i bo’yicha imtiyozlarni berish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilangan tartibda mahalliy davlat hokimyati organlari tomonidan amalga oshirilishi mumkin.
Soliq to’lovchi soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlardan tegishli huquqiy asoslar vujudga kelgan paytdan e’tiboran ular amal qiladigan butun davr mobaynida foydalanishga haqli.
14 O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. – T.: “Adolat”, 2014 y, 25-29 m.
Soliq to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlar bo’shagan mablag’larni muayyan maqsadlarda yo’naltirish sharti bilan berilishi mumkin. Bunday mablag’lardan belgilanmagan maqsadda foydalanilgan taqdirda, belgilanmagan maqsadda foydalanilgan summa o’rnatilgan tartibda penya hisoblangan holda budjetga undirib olinadi.15
Soliq hisoboti soliq to’lovchining soliq va boshqa majburiy to’lovning har bir turi bo’yicha yoki to’langan daromadlar bo’yicha hisob-kitoblar hamda soliq deklaratsiyalarini, shuningdek hisob-kitoblarga va soliq deklaratsiyalariga doir ilovalarni o’z ichiga oladigan hujjat bo’lib, u O’zbekiston Respublikasi Davlat Soliq Qo’mitasi va O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan shaklda tuziladi.
Soliq hisoboti soliq to’lovchi yuridik shaxs tomonidan muhri bilan tasdiqlangan bo’lishi kerak. Elektron hujjat tarzida taqdim etilgan soliq hisoboti soliq to’lovchining elektron raqamli imzosi bilan tasdiqlanadi.16
Soliq moliyaning bir bo’limi sifatida kеlajakda rivojlanish va yirik soha sifatida shakllanish tomon kеtmoqda. Soliqlar qadimiy moliyaviy vositalardan bo`lib, davlat bilan birga vujudga kеlgan va davlat idoralari faoliyatini ta'minlash, davlat oldida turgan vazifalarni bajarish uchun zarur bo’lgan moliyaviy rеsurslar manbai bo`lib xizmat qilib kеlgan.
Soliq va soliqqa tortish masalalari O`zbеkiston Rеspublikasi iqtisodiy hamda ijtimoiy hayotidagi eng dolzarb muammolardan bo`lib, rеspublika iqtisodiyotidagi yangi hodisalar, bozor iqtisodiyotiga o’tish tomon yo’naltirilganligi xalq xo’jaligini boshqarishning moliyaviy usullaridan, shu jumladan soliqlardan faollik va omilkorlik bilan foydalanishni taqozo etadi.
15 O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. – Toshkent, 2014. 30-modda.
16 O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi. – Toshkent, 2014. 43-modda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
