Ilmiy maqola va tadqiqotlar

OTA  MUHABBATI
Toshkand  boylarindan  Ulug‘boy  denilgan  biri  sinub 
ishdan chiqdi.  Bola-chaqasi ko‘b  edi.  Unlarg‘a narsa topib 
bermogi kerak edi. Tilanchilik qilolmasdi, chunki o‘z nomu- 
sini jonidan ortiqroq sevar edi. Yukchilikka55 kirdi.  Har kun 
ish  qila  topdigi  to ‘rt-besh  tanga  bilan  bola-chaqasining 
qorunlarini to‘ydira edi. «Nima boisam ham yana o‘z kuchim 
bilan  oqcha  topami,  qomn  to‘ydirami  Egam  manga  nasib 
qildi. Tilanchilik,  o‘g‘rilik kabi nomusning yovi boiaturgan 
ishlarga kirgizmadi» deb Tangriga shukur qila(r) edi. Yozning 
issiqroq chogiarinda Ulug‘boy iki kun ish topolmadi. Uydagi 
boiak-soiak nonlami yeb ham bitirdilar. Bolalari ochlig‘dan 
yigiay boshladilar.  Uchunchi kun erta bilan ish (oxtarar)g‘a 
chiqmoqchi  boidi.  Bolalari  «otajon,  bir  tishlam  non»  deb 
ko‘b yigiadilar. Katta davlat ko‘igan, yaxshi kunlar o‘tkaigan 
bechora Ulug‘boy bu ko‘rinishga chiday olmadi. Boshini devoiga 
qo‘ydi,  yigiadi...  yigiadi.  Esiga  Toshboy  denilgan  eski  bir 
o‘rtog‘i tushdi. Toshboy Ulug‘boyning davlatli chogiarinda 
ko‘b  kela(r)  edi.  Har  oqshom  Ulug‘boynikiga  kelub  qorin 
to‘ydira  edi,  desam boiur.  Mana  Ulug‘boy  eski  o‘rtog‘iga 
ketdi. 0 ‘z holini anglatdi: « 0 ‘rtoq, ochlikdan kuchim ketgan, 
bola-chaqalarim o‘lim yotog‘inda tushganlar, manga shu kun 
uchun non topib ber.  Erta ishga chiqarman»,  -  dedi.
Tosh  yurakli  Toshboy:
— Menim uncha nonim yo‘qdir!  — deb javob berdi.
Bu  so‘zni  eshitgach,  Ulug‘boyning  yuragi  ezilib  ketdi.
Boshi aylana boshladi. Shu yerda yiqilmoqchi boidi,  (biroq)
108

---

o‘zini saqladi.  U  kishiliksiz56  o‘rtog‘ining eshigindan  qaytdi. 
Bozorga kelub, bir do‘konning devoriga orqasini berdi, o‘turdi. 
Besh-o‘n daqiqa o‘tgach, bir kimsa kelub Ulug‘boyga dedikim:
— Tag‘o!  Man  qon  olg‘uchi  ustalardanman.  Bir  qazoq 
kelub «Manga qon olmaqni o‘igat, o‘n so‘m beraman» deydir. 
Bir  kishi  oxtarib  yururmankim,  shu  qazoqg‘a  ko‘rsatmak 
uchun qo‘hndan ozroq qon olayin. Bir yarim so‘m berarman 
(desam  ham)  hech  kim  kelmaydur.  Siz  shu  ishni  qabul 
qilsangiz-chi,  bir  yarim  so‘m  olursiz.
Ulug‘boy bu  so‘zni  eshitgach,  tirilgan  o‘luk  kabi  irg‘ib 
turdi:  — Haydang  ketayluk,  qabul  qildim,  — dedi.
Usta  bilan  do‘konga  keldilar.  Qo‘lin  ochdi,  qazoqning 
ko‘zi oldinda qon oldirdi va bir yarim so‘mni oldi.
Qazoq ustaga qarab dedikim:
— Tuzuk  o‘rganolmadim.  Yana  bir  kishi  topib  qon  ol- 
sak, butun o‘rganurman. Unga ham bir yarim so‘m berarman.
Ulug‘boy  bu  so‘zni  eshitub,  ikinchi  qo‘lini  daxi  ochib 
qon oldurdi. Va yana bir yarim so‘m olib, uyiga ketdi.  Pulni 
xotuniga berdi.
— Manim kuchim ketotibdir. Sen ketub non ketur. Xotuni 
non keturdi. Yemak uchun Ulug‘boyni chaqirdilar. «Kuchim 
yo‘q,  biroz  yotayin»,  —  dedi.
Katta o‘g‘il otasining qo‘linda qon ko‘rub hurkdi57.
— Otajon,  bu  nimadir?  — dedi.
Ulug‘boy  ishni  onglatdi.  Xotun  va  bolalari  otalarining 
bu  ishini  eshitub  yig‘lab  yubordilar.
TAMRIN:
Ulug‘boy  kim  edi? Ne  holda  qoldi? Kimga  ketdi?  Tosh- 
boy nima dedi? Toshboyning shu ishi yaxshimi edi? Ulug‘boy 
sngra  qayerga  ketdi? Nima  qildi? Nimalar bo‘ldi?