etmoq, yetimga, umuman va hech qanday zarar yetkazmas-
dan, ozor bermasdan o‘z bolalari qatorida qabul qilib, ota-
sizligini eslatmaslik insoniylik nuqtayi nazaridan har bir
kimsaga shartdir. Inson rahmdil va muruwath bo‘lishi lozim.
Rahmdil va muruwatli odam yetimlar haqqiga yaxshilik qiladi.
Lekin haqiqatni yashirish insongarchilik sha’nidan emas,
shu bois baland ovoz bilan aytamanki, mamlakatimizda
yetimlaming haq-huquqlari bajarilmaydi. Ko‘plarimiz biror
yetim tarbiyasini o‘z
zimmamizga olsak, uning pulini zo‘ra-
vonlik bilan biror hojatimizga sarf qilamiz. Shu niyat bilan
yetimning puhni olish Xudoga aslo xush kelmaydi. «Yetim
moliga yaqinlashmang. Agarda yetim uchun eng yaxshi vosita
bo‘lmasa»64,— deyiladi Qur’onda. Ya’ni yetim mohga qo‘l
cho‘zayotgan bo‘lsangiz, niyatingiz tijorat qilib yetim boy-
ligini ko‘paytirish bo‘lsa mayli, faqat yetim balog‘atga
yetguncha. Yetim pullarini qo‘lga olib, bir xazina topgan
odamga o‘xshab, undan foydalanamiz va dovdirab sarf qila-
miz, asl egasini xayolimizga ham keltirmaymiz. Ular balo-
g‘atga yetgach, ming hisob-kitob bilan haqlarini zo‘rg‘a ola-
dilar. Xudo homiylar va vasiylarga bunday ishlami qilmas-
likni buyurgan.
«Yetim molini bolaligida o‘zlariga sarf qilinglar, ul-
g‘aygandan so‘ng o‘zlariga (meroslarini) topshiring. Ular
molini sarf qilgan bo‘lsangiz, yetimlar moli sizga harom
bo‘ladi, undan xaij qilmang, ulaming molini o‘zlashtir-
mang. Bunday ishlaringizni har biri katta gunohdir»65.
Allohning shunday tanbehini inobatga olmay, o‘z qil-
mishlarini davom ettirayotgan vasiylarga Xudo buyuradi:
«Kim yetimlar molini yerkan, ular olov yeyishlariga shub-
ha yo‘qdir va yaqinda jahannam (do‘zax)ga tushadilar»66. Ba’zi
odamlar borki (kam bo‘lsa ham), haqiqatan, Xudodan qo‘r-
qib, buyurgan amrlariga
itoat qilib, na yetimlar moliga va na
o‘zlariga yaqin keladilar. Ular yetimning moh ularga
falokat
va baxtsizlik keltiradi deb o‘ylaydilar. Yetimlar tarbiyasi va
mollarining himoyasini o‘z zimmalariga olmaydilar. Men
ulaming bu harakatlarini yetimlar holiga zarar deb bilaman.
Chunki shunday insof egalari yetimlaming mollari va o‘zla-
rini himoyalariga olmasalar, ular beinsoflar qo‘lida qolib
ketadilar, binobarin, men ularga: «Agarda haqiqatan ham
314
yetimlarga nisbatan niyatlaringiz pok bo‘lsa, adolat fikrida
bo‘isangiz hech xavfsiramang. Yetimlar moUarining himoyasi
va tarbiyalarini o‘z zimmangizga oling. Ulaming mollari va
poyqadamlari juda sharofatli va muborakdir»,— deyman. Shayx
ul-mufassir Muhammad ibn Jarir at-Tabariy ibn Abbosdan
rivoyat qiladi: «Va lo taqrabu mol al-yatima67...» va «inallazina
yakuna amvola al-yatima»68 oyatlari nozil bo‘lganda yetimlarga
javobgar va vasiy bo‘lganlar qo‘rqib qoldilar.
Yetimlar ovqa-
tini o‘zlarining ovqatlaridan ajratdilar. Hatto,.ulaming taom-
larini alohida qozonda pishirib, alohida laganga solib yedir-
dilar, qolgan ovqatlarini ertasiga qoldirdilar. Ertasi agar
yetimlar iste’mol qilmasalar, olib ketguncha saqlab, keyin
to‘kib tashladilar. Bu masala arablar uchun mushkul bo‘ldi.
Voqeani payg‘ambarga arz qildilar. Quyidagi oyat nozil bo‘ldi:
«Ey Muhammad! Sendan yetimlar masalasini so‘raydilar.
Aytgin ularga, yetimlaming manfaati yo‘lida harakat etish
ularga ham, sizlarga ham yaxshidir. Agarda ularni o ‘z
uylaringizga olib kelsangiz, ular birodaringiz bo‘ladilar.
Ulardan qochmang, haqlariga yaxshilik qiling. Xudo buz-
g‘unchi va solihni biladi. Agarda yetimlaiga nisbatan niyatingiz
yomon bo‘lsa, sizlarga azob, aksincha bo‘lsa, savob beradi.
Agarda Xudo xohlasa edi, sizlami qiyin ahvolga solardi, ya’ni
yetimlar bilan sizlaming muomalangizini oson qilmas edi.
Alloh aziz va hakimdir»69.
Yetimni uyga ohb kelsangiz, farzandingiz bUan bir xU
ko‘ring, farzandingizdek teng muomalada bo‘lingiz, bu ham
insofdan va ham shariatda lozimdir.
Imom Buxoriy Sahl ibn Sa’d va Imom Muslim Abu
Hurayradan rivoyat qUadUar: «Payg‘a.mbarimiz (s. a. v.) ikki
barmoqlarini birlashtirib aytadUar: «Kimki yetimlar saoda-
tini o‘z zimmasiga olsa, ikkalamiz
ana shu ikki barmoqdek u
bUan bir-birimizga yaqin bo‘lamiz». Nabiy (s. a. v.) aytgan
ekanlar: «Qaysi xonada biror-bir yetkn hurmatU va aziz bo‘lsa.
o ‘sha oUani Xudo sevadi, ammo yetimga xizmatkordek
muomala qUib, uni urib, so‘kib xor-zor qUganlar Uohiy
amr-u farmonga qarshi ish tutadUar».
«Bas, endi inson qachon Parvardigori uni imtihon qi-
lib, aziz qilib qo‘ysa va unga ne’mat ato etsa, darhol:
«Parvardigorim meni aziz qildi», — der. Endi qachon
315
(Parvardigori) uni imtihon qilib, rizqini tang qilib qo‘ysa
darhol: «Parvardigorim meni xor qildi», — der. Yo‘q (kam-
bag‘alligingiz shundanki), sizlar yetimni izzat-ikrom
qilmassizlar! Miskin bechoraga taom berishga ham bir-
birlaringni targ‘ib qilmassizlar», — deyilgan Val-fajr su-
rasida70. «Sen dinni, ya’ni ilohiy hukmlarni yolg‘onga
chiqarganlami ko‘rganmisan? U1 shaxs yetimni g‘azab bilan
oldidan haydagan va boshqalami miskinlarga taom berishga
da’vat etmayotgan kishidir», — deyiladi Mo’un surasida71.
Do'stlaringiz bilan baham: 
