0 ‘zim har joydaman, ko ‘nglim sandadir.
Hosili shulkim: el ashulalarida she’r ko‘brak to ‘rtlik
b oiadi. Har to ‘rtlikda bir-iki misra’ naqarot boiadir:
72
bo‘lmaganlari ham bor. Qoflya bordir, biroq o‘mi belgili
emasdir. To‘rt misra’da qofiya bo‘lg‘ani kabi 1-, 2-, 3- da ham
bo‘ladir. Bir-iki misra’ qofiyasiz ham o‘tib keta beradir.
E1 adabiyotidag‘i hikoyalarg‘a ertak deyiladir. Ertak el
shoirlarining xayollari yordami bilan tuziladir. Bulardan biri
Abubakr Divayev imzosi bilan nashr etilgan «Erksiz folchi»
ertagidir. 0 ‘lkamizning eng zararlik qurtlaridan bo‘lg‘an
folchi-duoxonlarga juda chiroylik etib kulgani uchun
muhimdir0. Bu chiroylik ertakning qisqacha mazmuni mana
shundaydir: Bir cholning xotuni hammomg‘a boradir. Hali
o ‘zini yuvub bo‘lmag‘an ekan, «podshoh folchisining xotuni
keladir» deb hammomni bo‘shatadirlar. Yarim yuvung‘an
holda kampimi ham chiqaradirlar.
Kampir uyiga kelgach, «sen nega podshohning folchisi
bo‘lmading», deb eri bilan urushadir.
Chol, hoy unday bo isa folchi bo ‘layin, deydir-da, fol-
chilik asboblari topib, bozor boshida o ‘turadir. Podshohning
odamlari uzoq bir viloyatning solugini yigib, xachirlariga
yuklab kelayotganda yo ida bir xachir oltunni yo ‘qotib, pod-
shohga xabar beradirlar. Podshoh haligi cholni chaqiradir.
Bir xachir oltunni topib berishini so‘raydir. Umrida hech
folchilik qilmaan chol nima desun!
Xachiming yo ‘qolg ‘an joyini so ‘raydir. Og ‘ir yuki bo ig ‘an
hayvonningshu joydan uzoqqa bora olmag‘anin oyiab, «shul
y o ‘qolg‘an xachiringiz qo ‘shnilardan bo ‘lg‘an bir bog‘da yotib-
dir» (deb) javob beradir. Podshoh odamlari ot chopib bora-
dirlar va xachimi topib keltiradirlar.
Bir kun podshohningxazinasini oirlaydirlar. Podshoh-
ning folchilari topolmaylar. Bizning yolg‘on folchimizning
bilmay qilg‘an bir ishi natijasida bu ham topiladir. Cholfolchi
butun folchilaming boshligi boiadir. Chol folchi sirining
ochilishidan qo ‘rqadir. Bir kun hammomda shu misra 'larni
oyiab turadir-da, eng so‘ng o ‘zini devona qilib qutilisha
qaror beradir. Hammomdan yap-yalanoch chiqib, podshoh
saroyiga yugurib keladir, taxtga o ‘tirgan podshohni yoqasidan
tortib yerga yiqitadir. Podshoh taxtdan uzoqlashg‘ach, taxt
ustidagi ayvoncha birdan cho ‘kadir. Buni hiylakor choldarrov
boshqa yoqqa buradir. «Taqsir, hammomda edim. Shu ay-
vonchaning yiqilishi menga ma ium bo idi. Sizni qutqarish
uchun mana shunday yap-yalanoch kelishga majbur
'> «Bilim o‘chog‘i» jumali, 1-son, 99-bet.
73
bo ‘ldim» deb yana anchagina in ’om oladir. Bir kun podshoh
bir chigirtkani tutmoqchi bo ‘ladir, iki yo ‘la qochirib, uchinchi
y o ‘li tutadir. Cholni chaqirib, qo‘limda nima bor? — deb
so ‘raydir. Chol endi bu gal qo ‘Iga tushganiga aniq ishonadir.
Hech bir hiyla topolmaydir. O ‘zining iki yo ‘la podshohni aldab,
endi qo ‘Iga tushkaniga hasratlanib, «bir sakrading qutulding,
iki sakrading qutulding, uchinchisida tutilding», deydir.
Podshoh esa «Bale, chol, topding» deb qo‘lini ochadir.
Mana shunday bo ‘lub o ‘zining folchi emasligini yaxshi bil-
gan chol ahmoq xonlar saroyida ulug‘ folchi atalib yuradir».
Do'stlaringiz bilan baham: |