Илмий тадқиқот асослари (ита)

8-MAVZU. TIJORAT YOZISHMALARI

Reja:

1. 
   Diplomatik xujjatlar turlari
   
2. 
   Xizmat xatlari
   
3. 
   Tijorat xatlari
   

Bunday yozishmalar tashkilotlarning bitim (shartnoma)lar tuzish va ularni bajarish bilan botik bo’lgan tashki iktiso- diy rasmiy faoliyatining turli tomonlarini ifodalab, uz yunalishi, uzining xukukiy va iktisodiy ahamiyatiga ega.

Xalqaro aloqalarda qabul kilingan tijorat xatlarining hozirgi shakli, uning yozilish odobi bundan 150 yil mukad- dam Angliyada yuzaga kelgan. Uzbekistan mustakillikka erishgach, tashqi iqtisodiy aloqalar yo’lga qo’yilishi bilan, uz- uzidan xalkdro ish yuritishda udum bo’lgan xujjatlar, jumladan, tijorat yozishmalari ham yulga kuyildi.

Xizmat xatlarining asosiy turlari — iltimos xat, minnatdorchilik xati, axborot xat, kafolat xati, ilova xat, in-kor xati, taklif xat kabilar tijorat sohasida ham keng qo’llanadi. Tijorat yozishmalarida shartmomasimon xujjatlar — surovnoma, oferta (taklif xat), buyurtma xat, akqept (sharg- nomaga rozilik xati), shuningdeq bank xujjatlari — schyot, faktura, avizo ham uziga xos ko’rinishda keng ishlatiladi.

Tijorat xatlarining yozilish uslubi, ranko’rilishi, suz birikmalari kuproq diplomatik xujjatlarga yaqin turadi. Ular mujmal, noaniq fikrdan xoli bo’lishi, izchil va tugal takliflarni yoritishi, eng muxdmi, iliq iltifotli, sami- miy ruvda bayon etilishi lozim.

Tijorat xati diplomatik xatlarga yaqin lisoniy qoliplarga, so’z birikmalariga ega. Chunonchi, xatning murojaat qismida quyidagi e’zoz-xurmat so’zlari ishlatiladi: «Ja- nob...», «Mister...», «Muxtaram», «Xonim...», «K,adrli», «Aziz...» va boshhalar.

Xatning xulosa qismi xam iltifotli suz va iboralar bi­lan yakunlanadi: «Sizga chuko’r xurmat bilan», «Kamoli ehtirom ila», «Eng ezgu tilaklar ila» va h.k.

Tijorat xatlarining asosiy matnida kuyidagi birikmalar kup kullanadi: «....bayon etilgan»;«.... (sana) yozilganxatingizni olib mamnun bo’ldik»; «Bizning taklifimiz haqida Siz nima dey- siz»; «Siz bit im loshhasiga rozimisiz»;«.... bo’yicha Sizning il- timosingizni kullab-k;uvvatlaymiz»; «Ushbu maktub orqali Sizga minnatdorchilik izx;or etmok;chiman»; «Buyurtmangizni ko’rib chi- hshga tayyormiz va Sizlar bilan hamkorlik hlishdan mamnun- miz»;«.... kabi masalalar bo’yicha SizG’iapbilanuzaro foydali hti- sodiy aloka urnatmoqchi edik»; «Bu bizning istakka ham muvo- fiq keladi»; «Sizlarning dastgoxG’shringizni olishdan manfaat- dormiz, buyurtma berishni muljallayapmiz» va h.k.

Tijorat-xatlari vazifasiga ko’ra asosan 2 turga bo’linadi: surov — surovga javob; oferta (taklif) — taklifga javob. Amaliyotda tijorat xatlarining da’vo (reklamaqiya) —da’voga javob shakli ham uchrab turadi.Tijoriy xatlarning aynan shu turlari tomonlar urtasidagi hujjatalmashtirish jarayonini belgilaydi.