Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

 
359 - САВОЛ: 
ПРОГНОЗЛАШ ОРҚАЛИ ИСТИҚБОЛНИ 
ТАДҚИҚ ЭТИШ МУМКИНМИ? 
ЖАВОБ: Прогнозлаш – бирор бир ҳодисанинг истиқбол-
ларини махсус илмий тадқиқ этиш жараёни. 
Прогнозлаш вазифалари қуйидагилардан иборат: 

субъектив фикр-мулоҳазаларни объективлаштириш мақ-
садида аҳоли (бирор бир соҳага тегишли бўлган аммо) сўровни 
амалга ошириш; 

интерполяция ва экстрополяция методлари ёрдамида 
башорат қилинаётган жараён кўрсатгич (параметр) ларининг 
ўзгариб бориш қонуниятларини аниқлаш ва истиқболдаги 
қийматлар кетма-кетлигини жадвал асосида ҳосил қилиш; 

---

254 

моделлаштириш ёрдамида башорат қилинаётган ҳодиса ва 
жараёнлар кечишининг алгоритмини яратиш ва шу кабилар. 
КЎРСАТМА: Прогнозлашда асосий манба вазифасини 
тажрибадан (кузатувдан) олинган маълумотлар, башорат қили-
наётган ҳодисанинг истиқболига доир аналогияга асосланган 
баҳолар, маълум тенденциялар экстрополяцияси, ҳодисаларнинг 
келажакдаги ҳолатига доир моделлар ва бошқалар ўтиши керак. 
 
360 - САВОЛ: 
ПРОГНОЗЛАШНИНГ ҚАНДАЙ УСЛУБ-
ЛАРИ БОР? 
ЖАВОБ: Прогонзлашнинг қуйидаги усуллари бор:

индукция ва дедукция; 

башорат 
қилинаётган 
жараён 
ва 
ҳодисаларнинг 
аналогияларини яратиш; 

статистика (маълумотларни қайта ишлаш технологиялари); 

жараён ва ҳодиса кўчишини моделлаштириш ва 
алгоритмлаш; 

иқтисодиёт ва ундаги тадқиқот йўналишлари; 

социология ва ундаги тадқиқот йўналишлари; 

жараён ва ҳодисаларни ҳимоя қилиш ва иденфикациялаш; 

тажрибани режалаштириш йўналишлари ва шу кабилар. 
КЎРСАТМА: 1. Янги билимларнинг ҳосил қилинишида 
(прогнозлаш асослари) унинг жамият тараққиётининг қайсидир 
бир жабҳасини такомиллаштиришга ёки ривожлантиришга хизмат 
қилишини ўйлаб фаолият юритинг. Шу сабабли ҳам тадқиқот 
мақсадини белгилашда бунга алоҳида эътибор беринг. 
2. 
Шуғулланаётган 
ижодий 
жараён 
бизга 
жамият 
қонуниятларини ва табиатдаги ҳодисалар моҳиятини, бизни ўраб 
турган муҳитни ривожлантиришни тушуниб етишга ёрдам 
берадиган бўлсин. Агарда бу талаб прогнозлаш асосида амалга 
оширилса, олиб борилаётган тадқиқот натижаларининг ишонч-
лилиги ва ҳаққонийлиги ҳам кафолатланади. 

---

255