Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

670 - САВОЛ: 
АХБОРОТЛАР ОҚИМИНИ КУЗАТИБ БО-
РИШ ДЕГАНДА НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Илмий тадқиқот иши жараёнида ахборотлар 
оқимини кузатиб боришни ҳам аниқ бир алгоритмик тарзда олиб 
бориш керак бўлади. Уни биз қуйидагича ифодаладик: 
1. Тадқиқотчи шуғулланаётган соҳасига (йўналишига, 
муаммоси, мавзусига) тегишли ахборотларни даражаларга ажра-
тиш. Бу тадқиқот ҳаракатига қараб белгиланади ва босқичларга 
ажратилади.
2. Ҳар бир тадқиқот ҳолати, объекти ва материаллари ҳақидаги 
ахборотлар банки орасидаги мунтазам равишда тўғри ва тескари 
алоқани ўрнатиш. 

---

442 
3. Ахборот йиғишга ажратилган вақт ва ахборотлар банкини 
шакллантиришга ажратилган вақтга нисбатан пропорционал 
равишда олиб борилиши керак.
4. Қисқа (хусусий, ихчам) даражадаги ахборотларни умум-
лаштириш орқали илмий тадқиқот иши жараёнини тўлиқ ахбо-
ротлаштиришга эришиш доимо эътиборда бўлиши лозим.
5. Илмий тадқиқот иши жараёнини ахборотлаштириш 
индукция методи асосида олиб борилади.
КЎРСАТМА: 1. Агарда илмий тадқиқот ишининг маълум 
қисмлари бўйича ахборотлар даражасини аниқлаш имкони 
бўлмаса, у ҳолда бу тадқиқот ишининг бу қисмидан олинадиган 
ахборотларни ҳақиқатан ҳам аҳамияти пастлигини кўрсатиш 
керак. Илмий тадқиқот ишининг мазкур қисми унга ўхшаш ҳолат 
(модель, аналогия ва ҳ.к.) билан алмаштирилиб, кейин унинг 
объекти билан идентификацияси баҳоланиши керак. 
2. Илмий тадқиқот ишини олиб боришдаги асосий бос-
қичлардан бири, уни ифодаловчи ахборотлар қисмини (ҳажмини) 
камайтиришдан иборатдир. Бу билимларни умумлаштириш ёки 
ахборотларнинг бир-бири билан алоқадорлик қонуниятларини 
ўрнатиш имконини бериб, бири орқали бир нечтасининг 
қийматини топиш алгоритми орқали амалга оширилади. 
671 - САВОЛ: