Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

TUXUM PULLARI (BACHADON NAPI) 

Tuxum yullari sut emizuvchilarda Myuller yo’llaridan taraq-qiy etadi. Dastlabki davrda u tcilindrik 

epiteliy  va  mezenxi-ma  xujayralari  bilan  o’ralgan  naydan  iborat  bo’ladi.  Epiteliy-dan  tilliq  parda, 

mezenximadan esa mushak va seroz qavat ho-sil 6

ULYADI

. 

Tuxum yo’llari 12 sm uzunlikdagi, diametri 1 sm keladigat? zich mushakli naylardan iborat. T

VXVM 

YULI 

devorida  uch  qavat  farqla-nadi:  ichki  yoki  shilliq  (tunica  mucosa),  so’ngra  mushak  (tunica 

muscularis) va seooz pardalar (tunica serosa). 

SHilliq  parda  ikki  xil  hujayralardan  iborat  bir  qavatli  tcilindrsimon  epiteliy  bilan  qoplangan. 

Hujayralarning ko’p-larida kiprikchalar bo’lib, ular bachadon tomon tebranadi. Kip- 

34-25 dagi kvadratning kattlleshtirilgan ko’oyachyachi. YOrug’lchk mikpoekpi. X.M. 

- mushaklar; 2 - shilliq parda bupmalyari (o’ta burmali shi^lchq qavat); 3 - ampula bo’shlng’i. 

34-26. Tuxum yo’li shilliq pardasi bir kismining elektron mikrofotografiyasi: 

X 560. 

1 - mushaklar: 2 - burmali shilliq pardangag tususiy qatlami; 3 - kiprchkli bpiteliy. 

4 - ampula bo’shlig’i. 

34-27. Tuxum yo’li ampulasi shilliq pardasi kiprikli epiteliysining mikrofoto- 

grefiyasi. x 1750. 

t -ampu.ga bo’shligi: 2 - 

KI 

prukli epiteliy yalrosi. 3 - krpriksiz, sekretgr xujaYAra yadro- 

s i; 4-bazal xujayralar: 5 - kgpriklar: 6 - G’azal tanech?lar: 7 - shkrgvsrsinkalar: 

8 - kapillyar bushligi; 9 - zsususiy qatlamdagi fibroblastlar (Rsdindan), 

riklya  hujayralar  orzeyDI, 

SHYUMYGK

,

 

xarakterDagi  sekr&gor  granulalar  tutuvchi  ko’p  sonli  bez 

hujayralari  joylashadi.  Epi-teliy  ostida  shilliq  pardaning  xususiy  qavati  yotadi.  U  siyrak  tolali 

shakllanmagan  Oiriktiruvchi  to’qimadan  iborat  bo’lib,  bunda  odatdagi  hujayra  elementlaridan 

tashqari detcidual hu-jayralar yotadi. 

Tuxum yo’lining shilliq pardasi distal bo’limida yaxshi rivojlangan burmalar hosil qiladi, bachadon 

tomon borgan sari ular kamayadi. Burmalar bo’ylama yo’nalgan bo’lib, bularda ik-kilamchi burmalar 

ham bor. Bu burmalar tufayli tuxum yo’li ko’ndalang kesimida murakkab labirint ko’rinishda bo’ladi 

(250-rasm).  Xususiy  qavatda  bezlar  yo’q.  Bachadon  naylarining  shilliq  pardasida  ham  bachadon 

shilliq pardasining menstrual tcikl davr-lariga mutanosib o’zgarishlar yuz beradi. 

SHilliq parda ostida mushak napda yotadi. SHilliq osti par-dasi bo’lmaydi. Mushak parda ikki qavat 

silliq mushak tolala-ridan iborat bo’lib, bulardan ichkisi tcirkulyar yoki spiral va tashqisi bo’ylama 

yo’nalgandir.  Ampulyar  qismga  kelganda,  alohi-da  mushak  hujayralar  to’plami  ham  uchraydi. 

Bachadonga 

yaqinlash-gan 

sari 

mushak 

tutamlarining yo’g’onlashuvi kuzatiladi. 

---

 

395 

Seroz napda siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi to’qi-madan tuzilgan bo’lib, sirtdan mezoteliy 

bilan qoplangan. 

Bachadon  nayining  devori  nerv  tolalariga  boy  bo’lib,  uning  ko’p  nerv  chigallari  mushak  pardada 

yotadi.  Ampulyar  qism  shillitc  pardasida  voronka  atrofida  joylashgan  shokila-popuklarning  ichiga 

kirib turuvchi aylana venoz tomirlar yotadi. 

Tuxum yo’llarida hujayralar etiladi va spermatozoid bilan uchrashadi, ya’ni urug’lanish - otalanish 

ro’y beradi. Ovulyatciya davrida shokilalarning aylana venalari qonga to’lib ketadi, shuning natijasida 

popuklar  taranglashadi  va  voronka  tuxumdon-ni  qoplaydi,  tcorin  bo’shlig’iga  tushgan  tuxum 

hujayrasi  shokila-larga  tushadi  va  tuxum  yo’lining  bo’shlig’iga  o’tadi.  Tuxum  yo’lida  tuxum 

hujayrasining harakatiga asosan mushak qavatining pe-ristal’tik qisqarishi hamda hilpillovchi epiteliy 

kiprikchala-rining harakati yordam beradi.