Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Bazal tcavat  epidermisning eng quyi  qatlami hisoblanib, der-madan bazal  membrana orqali ajralib 

turadi  (149-rasm).  Bu  qatlam  bir  qavat 

joylashgan  2  xil  -  bazal  (epidermotcitlar)  va 

pigment hujayralari - melanotcitlardan iborat. 

Bazal  hujayralar  bir  qator  bo’ychan, 

tcilindrsimon  hujayralar-dan  tashkil  topgan. 

Bu  hujayralarning  oval  yadrosi  xromatinga 

boy  bo’lib,  hujayra  tcitoplazmasi  bazofil 

xususiyatga  ega.  Bazal  hujayralar  o’zaro 

desmosomalar  orqali  birikadi.  Hujayralar 

oralig’ida  yoriqlar  bo’lib,  shu  tuzilmalar 

bo’ylab  to’qima  suyuq-ligi  harakat  qiladi. 

Hujayralarning  nozik  tuzilishida  barcha 

organellalar 

qatori 

yadro 

atrofida 

va 

desmosoma 

sohasida 

joy-lashgan 

tonofibrillalar  yaqqol  ko’zga  tashlanadi. 

Bazal  qavatda  ko’plab  mitoz  yo’l  bilan 

bo’linayotgan hujayralar uchraydi. 

Pigment  hujayralar  -  melanotcitlar  teri 

pigmenti 

- 

melanin 

sintez 

qiladigan 

hujayralardir. 

Gemotoksilin-eozin 

bilan 

bo’yalgan  preparatlarda  melanotcitlar  och 

bazofil  tcito-plazmali  bo’lib,  yadrosi  to’q, 

kumush  tuzi  bilan  bo’yalganda  (im-

pregnatciya 

qilinganda) 

pigment 

hujayralarining 

uzun, 

tarmoqlangan 

o’simtalari  ko’rinadi.  SHu  o’simtalarda  va 

hujayra 

tanl-sida 

ko’pgina 

melanin 

donachalari 

joylashadi 

(54-rasmga 

q.). 

Gistoximiyaviy usulda melanotcitlarda teriga 

rang 

beruvchi 

pig-

M

ent-melanin 

sintez 

qilishda  ishtirok  etuvchi  ferment  DOFA  - 

oksidaza)  dioksifenilalanin  oksidaza  borligi 

aniq-landi.  Bazal  epidermotcitlarda  ham 

pigment  donachalari  bo’lishn  mumkin,  bu 

donachalar  hujayralarga  melanotcitlarning 

 

149-rasm. Epidermis hujayralarining elektron 

mikrofotografiyasi. x4.000. 

1 _ bazal qavat hujayralari; 2 tikansimon hujayralar 

qavati; 3 - muguz qavat; 4 - 

qon tomirlar. 

 

---

 

248 

o’simta-lari  orqali  o’tib  qolishidan  yuzaga  keladi.  Uzi  pigment  chiqar-maydigan,  lekin  melanin 

tutuvchi bunday hujayralar melano-forlar deb ataladi. 

Epidermisning ikkinchi - tikanaksimon hujayra.gar qavati bazal qavat ustida joylashgan 5-10 qavat 

hujayralardan ibo-rat. Tikanaksimon hujayralar juda ko’p tcitoplazmatik o’simta-larga ega bo’lib, shu 

o’simtalar  orqali  hujayralar  bir-biri  bilan  desmosomalar  hosil  qilib  bog’langan.  Bu  hujayralar  tci-

toplazmasida tonofibrillalar yaxshi rivojlanib, ular desmo-somalarga tutashib ketadi. Hujayralarning 

pufaksimon  yumaloq  yadrosida  xromatin  kam  bo’lib,  och  bo’yaladi.  Tikanaksimon  hujayra-lar 

qavatining  quyi  -  bazal  qavatga  yaqin  joylashgan  qatlamla-rida  mitoz  yo’li  bilan  bo’linayotgan 

hujayralar uchraydi. SHu-ning uchun ham bazal va tikanaksimon hujayralar qavatlari epidermisning 

o’suvchi-  Mal’pigi  qavati  (rete  Malphygi)  ni  tashkil  etadi.  O’suvchi  qavat  hisobiga  epidermis 

hujayralari-ning 19-20 kun ichida almashinib turishi (fiziologik regene-ratciyasi) kuzatiladi. 

Epiteliotcitlardan tashqari bazal va tikanaksimon hujay-ralar qavatida o’z shakli bilan melanotcitlarga 

o’xshash  o’sim-tali  hujayralar  -  dendrotcitlar  (Langergans  hujayralari)  uch-raydi.  Pigment 

hujayralaridan farqli o’laroq dendrotcitlar kumush tuzlari bilan yaxshi bo’yalmaydi, ularda DOFA - 

oksida-za  aniqlanmaydi.  Bu  hujayralar  atrofidagi  hujayralar  bilan  desmosomalar  hosil  qilmaydi, 

tcitoplazmasida  ko’p  miqdorda  tennis  raketkasi  shaklidagi  argentofin  donalar  tutadi.  Ular-ga, 

lizosomalarning  bir  ko’rinishn  bo’lgan  keratinosomalar  raladi.  Ko’pincha  bu  hujayralar  yonida 

dermadan o’tgan T-limfo-tcitlar ham uchraydi. Dendrotcitlar va T-limfotcitlar epidermis-da mahalliy 

immunologik nazoratni tashkil qiladilar.