Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

TALOQ (SPLEN, LIEN) 

 

Taloq  immun-himoya  sistemasining  periferik  a’zosi  bo`lib,  organizmda  bir  qancha  muhim 

vazifalarni o`taydi. 

 

1. Qon yaratuvchi va himoya vazifasi. Taloqda T- va V-limfotsitlarning ko`payishi hamda 

ularning mikromuhit hujayralari bilan hamkorlikdagi faoliyati kuzatiladi. Shu tufayli taloq hujayraviy 

va gumoral immunitetda aktiv ishtirok etadi. Bundan tashqari, taloqda yot zarrachalar ushlanib qolib, 

makrofaglar tomonidan yemiriladi. Embrion taraqqiyoti davomida taloqda granulotsitlar, eritrotsitlar 

va  qon  plastinkalari  ham  hosil  bo`ladi.  Ammo  bu  jarayon  homila  tug`ilishi  paytiga  kelib  yo`qolib 

ketadi. 

 

2. Taloqda  yashash muddatini o`tagan  eritrotsitlar va qon plastinkalari yemiriladi. Halok 

bo`lgan  eritrotsitlar  makrofaglar  tomonidan  yutilib,  ulardagi  gemoglobin  parchalanadi.  Natijada, 

o`zida temir saqlovchi transferrin va bilirubin  moddalari hosil  bo`ladi. Bilirubin qon orqali jigarga 

borib, u yerda o`t tarkibiga qo`shiladi. Transferrin esa suyak ko`migiga kelib, yangi hosil bo`layotgan 

eritrotsitlarda gemoglobin sintezi uchun ishlatiladi. Taloqning eritrotsitlarni yemirish xususiyati uni 

eritrotsitlar «mozori» deyilishiga sabab bo`lgan. 

 

3.  Taloqda  bir  qancha  biologik  aktiv  moddalar  ishlanib,  ular  qizil  suyak  ko`migida 

kechadigan  eritropoez 

va  trombotsitopoez 

jarayonlarini  boshqarib  turadi.  Taloqning  bu 

---

 

237 

faoliyati juda kuchayib ketsa, qonda eritrotsitlar va trombotsitlar miqdori kamayib ketadi. 

 

4. Taloqda ma’lum miqdorda qon zapasi saqlanib turadi va zarur bo`lganda qon aylanish 

doirasiga chiqariladi. Shu tufayli taloqni qon deposi ham deyish rasm bo`lgan. 

 

Shunday qilib, taloq  faol immun-himoya a’zosigina bo`lib  qolmay, balki  bir qancha boshqa 

vazifalarni ham bajaradi. Taloq olib tashlanganda (splenektomiya) organizmning himoya qobiliyati 

susayadi. Oxirgi yillarda turli xil kasalliklarda (zaharlanish, infeksiyalar) qonni hayvondan olingan 

taloq  orqali  o`tkazib  tozalash  (splenosorbsiya)  usuli  keng  qo`llanilmoqda.  Bu  taloqning  muhim 

ahamiyatini yanada bir bor tasdiqlaydi.