373
232- rasm. Nefron tuzilishi va buyrakda qon aylanishi (sxema).
I - buyrak tanachasi kapsulasi (SHumlyanskiy-Boumen kapsulasi); 2
- kapsulaniig ichki
(vistceral) varag’i; 3 - kapsula bo’shlig’i; 4 - kapsulaning tashqv (parietal) varagi; 5 - nefron-
ning proksimal bo’limi; 6 - jiyakli hoshiya; 7
- bazal membrana burmalari; 8 - Genle qo-
vuzlog’ining pastga tushuvchi qismi; 9 - Genle qovuzlogining ko’tariluvchi qismi; 10 - nefr
ronning distal bo’limi; II - yig’uv
naychasi; 12 - so’rg’ich nayi; 13 - buyrak kosachasinin-
uzgaruvchan epiteliysi; 14 - buyrakning bo’laklararo arteriyasi; 15 - bo’laklararo vena; sh - yoy
arternya; 17 -yoyvena; 18- to’g’ri arteriola; 19 - tugri venula; 20 -bo’lakchalararo "rteriya; 21 -
bo’lakchalararo Eena; 22 - olib keluvchi arteriya; 23 - yumirlar tuguni ka-«illyari; 24-olib
ketuvchch arteriola; 25 - yulduzsimon venula; 26 - po’stloq moddaning qon yumir kapillyarlari;
27 -endoteliy hujayralari; 28 - yukstaglomerulyar hujayralar; 29 - distal bo’limning zich dogi (E.
F. Kotovskiydan).
la bilan qoplangan. Buyrakni uzunasiga kesib ko’rilganda unda oddiy ko’z
bilan ikki zonani -
po’stloq va mag’iz modda-larni ko’rish mumkin (231-rasm). Po’stloq zona o’zining to’q qizg’ish
rangi va donadorligi bilan ajralib turadi. Mag’iz zona och bo’yalib, bo’lakchalar 8-12
piramidalarga ajralgan bo’-ladi.
Po’stloq va mag’iz modda chegarasi tekis bo’lmay, balki po’st-loq modda mag’iz moddaga
ustunchalar
shaklida (Bertnni ustun-chalari), mag’iz modda esa po’stloq moddaga
mag’iz
nurlari
(Fer-reyn nurlari) shaklida botib kiradi.
Nefron- buyrakning struktur funktcional birligi. Nef-ron va siydik naylari
orasida biriktiruvchi
to’qimaning yupqa qatlamlari bo’lib, ularda qon tomirlar, nervlar yotadi. Amma biriktiruvchi
374
to’qima buyrakning juda oz qismini tashkil eta-di. SHuning uchun bu a’zoni ko’proq
epitelial
organ deyish mum-kin.
Nefronlarning umumiy soni buyrakda bir millionga etadi. Nefronlarning uzunligi har xil (18 mm
dan 50 mm gacha) bo’la-dn. Hozirgi funktcional-morfologik klassifikatciyaga binoan sut
emizuvchilar va odamning nefronida quyidagi bo’limlar' (232-rasm) tafovut etiladi:
1. Tomirlar chigali va uni o’rab turuvchi kapsuladan iborat buyrak tanachasi (koptokchasi).
2. Nefronning proksimal bo’limi.
3. Nefron (Genli) qovuzlog’i.
4. Nefronning distal bo’limi.
Bir necha nefronlarning distal bo’limlari qo’shilib, bir-yig’uv nayiga, yig’uv naylari o’zaro
birlashib yiriklashadi va buyrak kosachalariga ochiladi.
Buyrakda ikki xil nefronlar farq qilnnadi. Birinchi xili deyarli po’stloq moddasida joylashadi -
bularni
po’stloq nef-ronlari
deyiladi va ular nozik bo’limlarining qisqa bo’lishi bilan
xarakterlanadi: ikkinchi xili -
yukstamedullyar
(miya moddasi yonidagi)
Do'stlaringiz bilan baham: