Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

P
P
D
Y
 
Davlat byudjeti difitsiti darajasi byudjet saldosi summasini yalpi ichki maxsulotga 
nisbati bilan ham aniqlanadi, ya’ni quyidagi formula bilan:  
100



ЯИМ
P
D
Y
 
Xalqaro  valyuta  fondini  davlat  byudjeti  difitsitini  quyidagi  formula  bilan 
hisobalshni tavsiya etadi:  

 

к
ДX






Дотация
ДД
 
bu erda: 
Δ
 – difitsit summasi; 
DD
 – davlat daromadlari; 
DX
 – davlat xarajatlari; 
Δk
 
– berilgan va qoplangan kredit farqi.  
Yalpi  ichki  maxsulotga  nisbatan  hisoblangan  difitsit  darajasi  3%dan  oshmasa, 
mamlakat iqtisodiyotining xolati qoniqarli hisoblaniladi. Evropa ittifoqiga kirishda ushbu 
qoidaga rioya qilishadi. Masalan, valyuta ittifoqiga davlat byudjeti difitsiti 3% oshmagan 
mamlakatlar kiritiladi.  
Davlat  byudjeti  dinamikasini  o’rganish  statistikaning  muhim  vazifalaridan  biri. 
Byudjet daromadlari va xarajatlari dinamikasini o’rganishda dinamika nisbiy miqdoridan 
va dinamika qatorining analitik va o’rtacha ko’rsatkichlaridan foydalanish mumkin.  
O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti daromadlari dinamikasini xarakterlovchi 
analitik ko’rsatkichlar 4.3-jadvalda keltirilgan.  
 
4.3-jadval 
O’zbekiston Respublikasi davlat byudjetining 
daromadlari dinamikasi ko’rsatkichlari 
 
 
 
Yillar  
 
 
Daromad, 
mlrd.so’m 
Mutlaq  o’zgarish, mln.so’m 
O’zgarish sur’ati, % 
Qo’shimcha o’zgarish 
sur’ati, % 
 
2000y.ga 
nisbatan 
O’zidan 
oldingi yilga 
nisbatan 
 
2000y.ga 
nisbatan 
O’zidan 
oldingi yilga 
nisbatan 
 
2000y.ga 
nisbatan 
O’zidan 
oldingi 
yilga 
nisbatan 
2000 
2001 
2002 
2003 
2004 
2005 
2006 
2007 
910,9 
1266,9 
1864,2 
2342,1 
2742,0 
3310,9 
4042,5 
5100,9 
- 
356,0 
953,3 
1431,2 
1831,1 
2400,0 
3131,6 
4190,0 
- 
356,0 
597,3 
477,9 
399,9 
568,9 
731,6 
1058,4 
100,0 
139,1 
204,7 
257,1 
310,0 
363,5 
443,8 
560,0 
- 
139,1 
147,1 
125,6 
117,1 
120,7 
122,1 
126,2 
- 
39,1 
104,7 
157,1 
210,0 
263,5 
343,8 
460,0 
- 
39,1 
47,1 
25,6 
17,1 
20,7 
22,1 
26,2 
 

---

 
95 
4.3-jadval  ma’lumotlarining  guvohligicha  respublikada  byudjet  daromadlari 
keyingi 8 yilda yuqori darajalarda oshib borgan va o’sish tendentsiyasiga ega. Masalan, 
2007  yilda  2000  yilga  nisbatan  byudjet  daromadlari  4,2  mlrd.  so’mga  yoki  4,6  marta 
oshgan. Bu ko’rsatkich bazis usulida xisoblaganda juda yuqori darajalarga erishilganday 
tuyuladi. Aslida esa, O’zbekiston iqtisodiyotining rivojlanishi 2003 yildan boshlab stabil 
rivojlanish  tendentsiyasiga  ega.  Masalan,  2003-2007  yillarda  qo’shimcha  o’zgarish 
sur’ati deyarli bir xil darajada ushlanib kelinmoqda.  
O’rtacha yillik mutloq o’zgarish quyidagi formula bilan aniqlanadi:  
.
.
6
,
598
7
0
,
4190
7
4
,
1058
6
,
731
9
,
568
9
,
399
9
,
477
3
,
597
0
,
356
1