Ilm sahroda do’st, hayot yo’llarida tayanch, yolg’izlik

Davlat byudjetining asosiy ko’rsatkichlar. 
XVF ning «Davlat moliyasi statistikasi 
yilnomasi”da  (GFSY)  va  hamda  «Xalqaro  moliyasi  statistikasi»  (IFS)ning  oylik  va  yillik  
to’plamida  Markaziy  hukumat  byudjetining  quyidagi  asosiy  sintetik  ko’rsatkichlari  e’lon 
qilinadi: 
1. Ja’mi daromadlar va grantlar 
6. Ja’mi sarf-xarajatlar va sof kreditlash 
15.  Ja’mi taqchillik (defitsit) yoki profitsit 
17. 18. Ichki va tashqi moliyalashtirish. Davlat krediti (ichki va tashqi) 
Bunda  2,  3,  4,  5,  7…  ko’rsatilmagan  raqamlar  sintetik  ko’rsatkichlar  tarkibini  bildiruvchi 
ko’rsatkichlarni  tartib  raqamlaridir.  Bu  ko’rsatkichlar    mutlaq  (milliy  valyutada,  amaldagi 

---

 
86 
baholarda) va nisbiy (YaIMga nisbatan, % hisobida) shaklda ifodalanadi 
   
Byudjet  yili  -  moliya  yili    O’zbekiston  Respublikasida  jahonning  ko’pgina  
mamlakatlaridagidek-kalendar  (01  yanvardan  31  dekabrgacha)  yiliga  tengdir.  Ammo  ba’zi 
bir mamlakatlar statistikasida moliya va kalendar yillari  mos tushmaydi. Masalan Kanada, 
Isroilda  (1991  yilgacha),  Indoneziya,  Hindiston    va  boshqalarda  moliya  yili  1  apreldan, 
Eronda 21 martdan, Avstraliya, Bangladesh va Misrda 1 iyuldan boshlanadi. 
 
Oldinroq  (shu  bobda)  qayd  qilinganidek,  XVF  davlat  moliyasi  statistika  tizimini 
MHT-93  bilan  uyg’unlashtirish  maqsadida  qayta  ko’rib    chiqish  ishlarini  1995  yildan 
boshlab  yubordi.  Shunga  ko’ra  amaldagi  xalqaro  standartlar  (byudjet  klassifikatsiyalari, 
asosiy ko’rsatkichlari va boshqa jihatlari) iga o’zgartirishlar kiritish ishlarini olib bormoqda. 
Bu  o’rinda  prof.  Yu.Ivanov  taklif  etayotgan  davlat  moliyasi  (asosi  –  davlat  byudjeti)ning 
asosiy  ko’rsatkichlari  sxemasini  asos  qilib  olish  mumkin  (sxemaga  qarang).  Bu  sxema  4 
qismdan  iboratdir:  kapitalning  sof  qiymatiga  ta’sir  etuvchi  operatsiyalar;  kapital  bilan 
qilinadigan operatsiyalar; sof kreditlash (sof qarz olish);  moliya aktivlari va  majburiyatlari 
bilan  operatsiyalar  (moliyalashtirish).  Bo’limlardagi  ba’zi  bir  kalit  ko’rsatkichlarni  
mazmunini ochishga e’tibor beramiz.