|
D
R
q
i
q
i
n
n
(
)
(
)
1
1
,
bu erdan
R
D
q
i
q
i
n
n
(
)
(
)
1
1
.
bu erda:
q
- qarz fondiga badalning nisbatan yillik o’sishi (progressiyaning maxraji).
Misol
. 10 mlrd. so’m miqdoridagi kredit 9% to’lov bilan 5 yillik muddatga
berilgan. Qarzni uzish uchun fond tuziladi, unga to’lovlar yiliga 12% oshib boradi,
fondga badallar 11% yillik stavka bilan hisoblanib boriladi. Qarzni uzish rejasini ishlab
chiqish talab qilinadi.
Fondga to’lanadigan birinchi badalining miqdori quyidagicha bo’ladi:
152
294
,
1
07728
,
0
01
,
0
10
68605
,
1
76234
,
1
11
,
1
12
,
1
10
)
11
,
1
(
12
,
1
)
11
,
0
1
(
12
,
1
10
5
5
R
6.6 - jadval
Qarzni uzish rejasi
Yil
Foizlar
Badallar
Qarz bo’yicha
Yil oxiridagi
sarflar
jamg’arma
1
0,900
1,294
2,194
1,294
2
0,900
1,449
2,349
2.885
3
0,900
1,623
2,523
4,826
4
0,900
1,818
2,718
7,174
5
0,900
2,036
2,936
10,000
Kreditni berish va uzish shartlari juda xilma-xil bo’lishi mumkin, shu munosabat
bilan ularni qoplash usullari ham har xildir.
Investitsiyalashning shakllaridan biri lizing hisoblanadi, u mashina, uskuna,
transport vositalari, qurilmalarni uzoq muddatga ijaraga olishni (berishni) bildiradi.
Lizing mablag’larni operativ holda to’la bo’lmagan qoplash bo’yicha va to’la qoplash
bo’yicha moliyaviy lizing bo’lishi mumkin.
Lizingning birinchi turi ijaraning dastlabki muddati davrida ijaraga berilgan
narsalarni sotib olishga bo’lgan xarajatlarni qisman qoplanishini ko’zda tutadi. Ikkinchisi
-ijara muddati davrida ijara haqi summasini to’lashni va bu ijaraga beruvchiga
belgilangan foyda olishini ta’minlashni ko’zda tutadi.
Lizingning umumiy miqdori amortizatsiya ajratmalaridan, kredit resurslari uchun
to’lovlardan, komission to’lovlardan, lizing beruvchi tomonidan to’lanadigan qo’shilgan
qiymat solig’idan (QQS) tashkil topadi.
Misol
. Moliyaviy lizingni to’la qoplash sharti bilan korxona 120 mln. so’mlik
qiymatga ega bo’lgan uskunalarni ijaraga oladi. Uning to’la amortizatsiyasi muddati 5
yilga teng. Amortizatsiyaning yillik normasi -20% ga teng. Lizing muddati 5 yil. Kredit
foizi stavkasi - 5% ga teng. Lizing bo’yicha komission to’lovlar miqdori - 3% ni tashkil
qiladi. Qo’shilgan qiymat solig’i stavkasi esa - 20%: ga teng.
Avval kredit uchun foiz summasini, komission to’lovlar miqdorini, qo’shilgan
qiymat solig’i miqdorini hisoblash uchun yillar bo’yicha uskunalarning o’rtacha yillik
qoldiq qiymatini hisoblab chiqamiz (6.7-jadval).
6.7-jadval
Uskunalarning o’rtacha yillik qiymatini
hisoblash (mln. so’m.)
Uskunalarning
Amortizatsiya
Uskunalarning
Uskunalarning
Yil
yil boshidagi
ning yillik
yil oxiridagi
o’rtacha yillik
qiymati
summasi
qiymati
qoldiq qiymati
1.
120,0
24,0
96,0
108.0
2.
96,0
24,0
72,0
84.0
3.
72,0
24,0
48,0
60,0
4.
48,0
24,0
24.0
36,0
5.
24,0
24,0
-
12,0
Birinchi yilda lizing to’lovlari quyidagilardan tashkil topdi (mln. so’m).
153
Amortizatsiya ajratmalari
24,0
Kredit uchun foiz summasi (108,0x0,05)
5,4
Kommision to’lovlar (108,0x0,03)
3,24
Qo’shilgan qiymat solig’i [(5,4 + 3,24,) x 0,2]
1,728
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Jami
34,368
Qolgan to’rt yil uchun amalga oshirilgan hisoblashlar quyidagi natijalarni beradi
(6.8.-jadvalga qarang).
6.8.- jadval.
Lizing bo’yicha to’lovlar potoki hisob-kitobi (mln. so’m)
Uskunalarning
Amort
Kredit
Komis-
QQS
Lizing
o’rtacha yillik
izatsiya
uchun
sion
to’lan
QQS
to’lov-
Yil
qoldiq
ajrat-
foiz
to’lov
adigan
-lari
qiymati
malari
miqdori
lar
summa
summasi
1
108,0
24,0
5,4
3,24
8,64
1,728
34,368
2
84,0
24,0
4,2
2,52
6,72
1,344
32,064
3
60,0
24,0
3,0
1,80
4,80
0,960
29,760^
4
36,0
24,0
1,8
1,08
2,88
0,576
27,456
5
12,0
24,0
0.6
0.36
0,96
0,192
25,152
Jami
120,0
15,0
9,0
24,0
4,800
148,800
Agar uskunalarning normativ xizmat muddati ijara muddati davridan ko’p bo’lsa,
lizing beruvchi tomonidan qoldiq qiymati bo’yicha sotib olinishi mumkin, bu qiymat
uskunalarni sotib olish va o’rnatish narxidan lizing davridagi amortizatsiya ajratmalari
summaning ayrilganiga teng bo’ladi.
Iqtisodiyotdagi xorijiy investitsiyalar - bu xorijiy kapitalni qo’yilishi, shuningdek
xududdagi xorijiy mamlakatlar filiallariga yuridik shaxslarining qo’ygan kapitallaridir.
Xorijiy investitsiyalar bevosita, portfel va boshqa turlarga bo’linadi.
Bevosita investitsiyalar - bu korxonaga to’la egalik qiluvchi yoki 10% dan kam
bo’lmagan aktsiyalarni nazorat qiluvchi yuridik yoki jismoniy shaxslar tomonidan
qo’yilgan investitsiyalardir.
Portfel investitsiyalari - bu aktsiya, veksel va boshqa qimmatli qog’ozlarni sotib
olishdir. Ular korxonaning umumiy aktsionerlik kapitalining 10% dan kamrog’ini tashkil
qiladi.
Bevosita va portfel investitsiyalar ta’rifiga to’g’ri kelmaydigan investitsiyalar
boshqa investitsiyalar deb ko’rsatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
