―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

Foydanilgan Adabiyotlar Ro‘yxati: 
1.G.P.Xomchenko, I.G.Xomchenko.‖Kimyo‖, ―O‘qituvchi‖ nashriyot-matbaa 
ijodiy uyi Toshkent - 2018 
2.M.M.Abdulxayeva. O‘.M.Mardanov ―Kimyo‖ O‘zbekiston-2000 
3. A.Abdusamatov, R.Mirzayev, R.Ziyayev ―Organik kimyo‖ Toshkent-2017
 
 

---

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
133 
www.academiascience.uz
XORAZM DEHQONCHILIGIDA MAGIK QARASHLAR 
Kamolova Nargiza Po`latbayevna
O`zbekiston Respublikasi,
Xorazm Ma‘mun akademiyasi tayanch doktoranti 
[e-mail] 
Xorazm aholisining hayoti dehqonchilik bilan chambarchas bog`liqdir. Bu 
zaminda dehqonchilikning o`ziga xos tarixi, taraqqiyoti va uslubi shakllangan. Shu 
bilan birgalikda dehqonchilik hayotini aks ettiruvchi, asrlar tajribasidan o`tgan va 
tabiat hodisalariga moslashgan ko`plab urf - odat va e‘tiqod turlari shakllangan. 
Qadimdan mahalliy ildiz otgan e‘tiqod shakllari yangi paydo bo`lgan e‘tiqod turlari 
bilan o`zaro ta‘sirga kirib, yangicha ko`rinish kasb qilgan. Ayni bir makon va 
zamonda turli-tuman e‘tiqodlarning aralashuvidan o`ziga xos ko`p qirrali 
dehqonchilik bilan bog`liq diniy tasavvurlar vujudga kelib, yon-atrof hududlarga 
tarqala boshlagan. Ular inson, uning hayoti va og`zaki ijod an‘analarida o`z aksini 
topib, vaqt o`tishi bilan afsonalarga aylanadi. Shu jumladan, dehqonchilik va suv 
bilan bog`liq afsona va udumlar ham bunga misol bo`ladi. Ushbu afsonalarga binoan 
dehqonlar xayoliy siymolarda atrof-muhit, tabiatni va jamoasi hayotini aks ettirib, 
undan taskin topishga harakat qilgan. Quyosh, Yer, tabiat hodisalarni aks ettirgan 
asotirlar bilan bir qatorda biron joy nomini yoki faraz qilingan ajdoddan kelib 
chiqqan qabila shajarasini tushuntiruvchi mahalliy ertaksimon folklor paydo bo`ladi. 
Olimlarning fikricha, dunyoning barcha diniy e‘tiqodlari uchun umumiy xususiyat 
xos bo`lib, shulardan biri neolit davrining ibtidoiy dunyoqarashlarida hosildorlik 
e‘tiqodining erkak zoti (samo, quyosh, yomg`ir) va ayol ibtidosi (Yer, oy) ning dual, 
ya‘ni ikki tomonlama asosidir. [1] Dastavval termachilik bilan asosan ayollar 
shug`ullangan davrda ayol ramzlar ustuvorlik kasb etgan va ayol ko`rinishidagi 
hosildorlik but haykalchalari keng tarqalgan bo`lsa, keyinchalik yerga ishlov berish 
usullari (yer haydash, kanal va ariqlar qazish) paydo bo`lishi bilan qishloq xo`jaligi 
va hayvonlarni qo`lga o`rgatish kabi xatarli mashg`ulotlar erkaklar zimmasiga o`tadi.
Insonlarda vaqt o`tishi bilan tabiatga va o`simliklarga sig`inish, ulardan ilohiy 
panoh topishga bo`lgan istaklari ularning turmush-tarzida ma‘lum o`simlik va daraxt 
turlarining muqaddas sanalib ilohiylashishiga olib kelgan. Qadimdan dehqonlarning 
falsafiy qarashlariga binoan 2100 ta o`simlikning osmonda o`z himoyachilari mavjud 
deb sanalgan Shunday muqaddas daraxt turlaridan biri tol sanalgan. Xorazm va 
Samarqandda dev va ajinalarni qochirish uchun folbinlar barglari shilingan 7 ta tol 
xivchinlardan foydalanganlar. Dehqonlar bahor payti tol ekishni savob bilganlar va 
tol shoxlarini sindirishni gunoh hisoblaganlar.

---