―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
41 
www.academiascience.uz
Академик лицейларда физика курсининг молекуляр физика бўлимининг 
амалдаги (2016 йил) ўқув дастури ва ўқув адабиѐтларига ўртача катталик 
тушунчаси, молекуляр хаос тушунчаси, ҳаотик ҳаракат, иссиқлик мувозанати 
ҳолатида газ молекулаларининг хаотик илгариланма ҳаракат кинетик энергияси 
ўртача қийматининг тенглиги каби тушунчалар киритилган бўлса ҳам уларнинг 
статистик мазмуни очиб берилмаган ва ўқитиш жараѐнида ҳам ўқитувчилар 
томонидан амалга оширилмайди. Бу ҳолат ўқувчиларда макроскопик 
системаларни тадқиқ этишнинг статистик методи тўғрисидаги билимларни 
шакллантириш учун етарли эмас 
Молекуляр физикани асосий эҳтимолий-статистик ғоялар ва тушунчаларни 
етарли 
даражада 
қўлламаган 
ҳолда 
ўқитиш 
иссиқлик 
ходисалари 
қонуниятларининг 
статистик 
характери, 
стохастик 
жараѐнларнинг 
йўналтирилганлиги, термодинамика қонунлари, термодинамик мувозанат 
ҳолатининг ҳоссалари ва ўзига ҳос жиҳатлари, конденсирланган системаларнинг 
ҳоссалари, бўлимда қўлланилаѐтган методлар, қонунлар, тушунчаларнинг 
қўлланилиш чегаралари каби саволларни етарли даражада ўрганишга имконият 
бермайди. 
Юқоридаги сабабларга кўра, академик лицейларнинг кўпчилик ўқувчилари 
молекуляр физиканинг қонунлари ва тушунчаларининг статистик характери, 
иссиқлик ходисаларининг қайтмаслигининг моҳиятини деярли тушунмайдилар. 
Академик лицейларда молекуляр физикани ўқитишни такомиллаштириш 
қуйидагилар асосланади
1. Умумий ўрта таълим мактабларида физикани ўқитишнинг биринчи 
босқичида моддаларнинг ҳар хил агрегат ҳолатларидаги ҳоссаларини 
тушунтириш мақсадида молекуляр-кинетик тасаввурларнинг ролини ошириш. 
2. Узлуксиз таълим тизимининг турли босқичларида молекуляр физикани 
ўқитишда изчилликни амалга ошириш, академик лицейлар физика курсининг 
молекуляр физика бўлимида мавзуларни ўқитишда миқдорий қонуниятлар билан 
ўқувчиларни таништириб бориш. 
3. Академик лицейларда молекуляр физикани ўқитишда динамик ва 
статистик қонуниятларнинг моҳиятини ѐритиш, Динамик ва статистик 
қонуниятларни оптимал нисбатларини аниқ белгилаш орқали ўқувчиларнинг 
илмий дунѐқарашларини шакллантириш.
Академик лицейларда молекуляр физика бўлимида қуйидаги эҳтимолий-
статистик ғоялар ва тушунчаларни шакллантириш ва шу асосда ўқитиш 
жараѐнига статистик методни тадбиқ этилиш сифатини яхшилаш мумкин деб 
ҳисоблаймиз: Тасодифийлик, тасодифий ҳодиса эҳтимоллиги, физикавий 
катталикларнинг ўртача қиймати, флуктуациялар, тақсимот, статистик система, 

---