―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. A. G‗аfurоv, A. Abdukаrimоv, J. Тоlipоvа, О. Ishаnkulоv, 
М. Umаrаliyevа, I. Abdurахmonоvа. – biologiya . 
2.WWW.ZiyoNet.uz 
 
 

---

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
125 
www.academiascience.uz
ATMOSFERANI MUHOFAZA QILISH 
 
Muqimjonov Mumtozbek Muhammadjon o‘g‘li 
Far‘gona viloyati Uchko‘prik tumani 
11-o‘rta ta‘lim maktabi 11-sinf o‘quvchisi 
Biz umumiy ekologiya kursida muhitlardan bir – biri bo‗lgan atmosfera 
havosini gazlar tarkibi, qavatlar bo‗yicha vertikal tuzilishi, gorizontal ravishdagi 
holati, qolaversa uni ba‘zi zaharli moddalar bilan ifloslanishi kabi masalalarni 
o‗rgangan edik. 
Havo tirik va o‗lik jismlarlar uchun zaruriy muhit bilan undagi kislorod million 
yillardan buyon 20.8% bo‗lib turipdi, demak (hayotni kelib chiqishida kislorod hal 
qiluvchi omillardan ekanligini anglab, hozirda havodagi asosiy gazlar 16 tadan 
iboratligini ammo XXI asrga kelib havoda 700 ga yaыin ingrudientlar mavjudligi 
kishilikni hayratga solmoqda.
Demak, havo o‗zini – o‗zi tozalash xususiyatini bajaraolmay qolishi ehtimoli, 
ya‘ni kislorod miqdorini kamayishi ro‗y bersa er yuzida hayot nishonasini yo‗qolishi 
ehtimoli bor. Atmosferadagi ekologik muammolardan biri ―parnik effekti‖, ozon, 
smog kabi, kislotali yomg‗irlar kabi muammolar kechiktirmasdan hal qilinishi lozim 
bo‗lgan vazifa bo‗lib qoldi. 
Atmosfera havosini ekofunksiyasi deganda uni tarkibi va xossalarini o‗zgarishi 
oqibatida o‗simlik, havo, hayvon, inson, aerob mikroorganizmlarga ta‘sir qiladigan 
zararli moddalarni salbiy ta‘siridir. 
Ayniqsa, havoni antropogen omillar biosfera tarkibidagi barcha organizmlar 
o‗sishi, rivojlanishi, ko‗payishi uchun ifloslanishlar katta ta‘sir etib ham biomassasi, 
ham nasl qoldirishi kamayib boradi. Havoni ifloslanishi global muammodir, yaunki 
uni chegarasi yo‗q, yagona osmon bo‗ylab tarqaladi. 
Demak, havoni tozaligini avval, hozirda va kelgusi davrlarda zararli ta‘sir 
qiladigan moddalar, hodisalar, kashfiyotlar va ko‗plab jarayonlarni qamrab olgan 
masaladir. Bularning oldini olishni 1970 yillardan buyon insonlar o‗z oldiga maqsad 
qilib qo‗ydilar va hozirda ko‗plab mamlakatlarda kuzatuv postlari tashkil etildi 
(jumladan O‗zbekistonda ham). 
Havoni ifloslanish darjasini kuzatish ishlari stansionar ( bir joyda, turg‗un) 
marshurutli, harakatdagi postlar ko‗rinishida olib boriladi. 
–Statsionar postda ifloslantiruvchi zaharli modda miqdori doimiy o‗tkaziladi, 
namunlara olib turiladi, ular maxsus bino, qurilmalar, uskunalar bilan jihozlanadi. 
Bu post Davlat nazoratda bo‗lib zamonaviy texnika bilan jihozlanadi. 

---