Ilk abbosiylar davri ( 750 – 861). O’rta abbosiylar davri ( 861- 936) so’nggi abbosiylar davri.

O’RTA ABBOSIYLAR DAVRI.

Bunday ulkan imperiya natijasida
xalifalik markazsizlashtirildi va 24
ta viloyatga bo'lindi. Fors
an'analariga ko'ra, Horunning
vaziri nazoratsiz kuchlarga yaqin
edi. Horun davrida maxsus
«musodara byurosi» tuzildi. Bu
hukumat qanoti vazirga har
qanday buzuq hokim yoki davlat
xizmatchisining mol-mulki va
boyliklarini tortib olish imkoniyatini yaratdi. Bir qancha guruhlar Abbosiylarning xalifalikka da’volariga qarshi chiqdilar. Aksariyat shia musulmonlari Abbosiylarning Umaviylarga qarshi urushini qo'llab-quvvatlaganlar, chunki Abbosiylar shia uchun muhim masala bo'lgan Muhammad bilan oilaviy aloqalari bilan qonuniylikni da'vo qilishgan. Biroq, hokimiyat tepasiga kelgandan so'ng, Abbosiylar sunniy islomni qabul qildilar va shia e'tiqodlarini har qanday qo'llab-quvvatlashdan voz kechdilar.
Xalifalik xududi va viloyatlar.
Xalifa al-Mustarshid jangda saljuqiylar qoʻshini bilan uchrasha oladigan qoʻshin tuzgan birinchi xalifa boʻlsa-da, 1135-yilda magʻlubiyatga uchradi va oʻldiriladi. Xalifa al-Muqtafiy oʻz vaziri Ibn Hubayra yordamida xalifalikning toʻliq harbiy mustaqilligini tiklagan birinchi abbosiy xalifasi edi . Taxminan 250 yil chet el sulolalariga bo'ysunganidan so'ng Bag'dod qamalida (1157) saljuqiylarga qarshi Bag'dodni muvaffaqiyatli himoya qildi va shu tariqa Iroqni Abbosiylar uchun himoya qildi. An -Nosir hukmronligi (vaf. 1225 yil) butun Iroqda xalifalikni qaytadan hokimiyatga keltirdi, asosan xalifa boshchiligidagi so'fiy futuvva tashkilotlariga asoslangan.
1256 yilda Mo’ul armiyasi eronga kirdi va eng katta urushlar va qarshiliklar natijasida mo’g’ul armiyasi bag’dodga kirib bordi 1258 yilda bag’dodni qamal qilishdi. Eng og’ir janglardan so’ng mo’ullar bagdodni olishdi. 1258 yil 20 fevralda otlar oyoq osti qilib o'ldirdi. Xalifaning yaqin qarindoshlari ham qatl etildi.