-мулкларнидавлаттасарруфиданчиқариш вахусусийлаштириш билан
боғлиқбўлганопрециялар;
-молиявий натижаларни шакллантирувчи кўрсаткичлар (харажатлар,
даромадлар,фойда(зарарлар)
;
-валютаоперациялари;
-ташқииқтисодийфаолият,шужумладанхорижийсармоялар;
-ҳисоб-
китобоперациялари(дебиторлик,кредиторликқарзлари)
;
-
қимматбаҳоқоғозларбиланбоғлиқжараёнлар.
Шундай қилиб аудитнингпредмети ва объектлари қуйидаги тартибда
гуруҳлашмумкин:
-
хўжаликюритувчисубъектларнингфаолиятлари;
-
хўжаликюритувчисубъектларнингактивларивамажбуриятлари;
-
хўжалик
юритувчи
субъектларнинг алоҳида
жараёнлари
(операциялари)
.
Аудитнинг асосий предмети бўлган корхоналарнинг фаолиятлари
қуйидагиларгабўлинади:
-
ишлабчиқаришфаолияти;
-
савдофаолияти;
-
хизматкўрсатишфаолияти.
Хўжаликюритувчисубъектларнингфаолиятлариўзнавбатидақуйидаги
жараёнларниўзичигаолади:
-
таъминотжараёни;
-
ишлабчиқаришжараёни;
-
реализацияжараёни.
Жараёнлархўжаликоперациялариорқалисодирбўлади.
Хўжаликжараёнларнингаудитимаълумкўрсаткичларнитекширишорқали
амалгаоширилади.Ушбукўрсаткичларнингиккигабўлишмумкин:
-
миқдоркўрсаткичлари;
-
сифаткўрсаткичлари.
Миқдор кўрсаткичлар - ишлаб чиқарилан маҳсулотлар, сотилган
товарлар,бажарилганхизматларҳажмиданиборат.
Сифаткўрсаткичлар-фаолиятюритиш биланбоғлиқбўлганхаражатлар,
фойда,меҳнатунумдорлигиниифодалайди.
Корхоналарнинг алоҳида жараёнлари ва кўрсаткичлари аудитнинг
объектлариҳисобланади.
Аудитнинг предметига хўжалик юритувчи субъектларга долзарб
масалалардаконсталтингхизматлариникўрсатиш ҳам киради.Аудиторларва
аудиторликташкилотларикорхоналаргаўзаротузилганшартномаларгаасосан
«Бизнесрежа»тузиш,ҳисобсиёсатинибелгилаш,солиқларнитўғриҳисоблаш,
маҳсулот таннархини аниқлаш,молиявий ҳисобот тузиш каби масалаларда
яқинданёрдамберадилар.
2.
Аудитнингуслуби
Аудитнингўзигахосусулларивауслубиятимавжуд.Буусуллараудитнинг
хусусиятлариданкелибчиқади.Корхонадааудитўтказишмутахассисаудитордан
маълум билимни ваиш тажрибасини талабқилади.Бозоршароитидатурли
мулккаасосланганкорхонавафирмаларнингфаолиятларибир-
бириданфарқ
қилади.Уларнингсўнгги молиявий натижалари ҳам турли операциялар ва
омиллар туфайли шаклланади.Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг
қабулқилинганқонун-
қоидаларгамонандлигиниэкспертизақилиш,баҳолаш,
асослихулосаларгакелишватавсияларберишаудиторданкўпбилимвасавияни
талаб қилади.Аудит натижасида ишончли хулосага келиш ушбу жараёнда
қўлланиладиганусулларгабевоситабоғлиқдир.Ушбуусулларнингтуриҳамкўп.
Аудитуслубинингасосидамантиқиймулоҳаза,илм-
фанютуқлари,хўжалик
жараёнининг ўзгарувчанлиги ётади.Корхоналар фаолиятидаги операциялар
туфайлимаблағларбиршаклданбошқашаклгаўзгарибтуради.Ушбужараён
натижасидакорхонасамара(
наф)олишикерак.Бусамара,ўзнавбатидақабул
қилинган қонун-
қоидаларга тўлиқ амал қилинган ҳолда эришилган бўлади.
Ноқонунийоперациялармижозларгафақатзараркелтиради,холос.
Аудитжараёнидаиқтисодиётимизгахосбўлганхалқароамалиётдакенг
Do'stlaringiz bilan baham: |