И=лим узгариши муаммолари ва уларни у=ув адабиётларида акс эттириш масалалари

2. Ўзбекистон музликлари

• Республика ҳудудининг шарқий қисмидаги тоғларнинг қор кўринишидаги атмосфера ёғинлари миқдори уларнинг эриш жадаллигига нисбатан кўп бўлган баланд қисмларида музликлар сақланиб қолган. Ўзбекистон тоғларида умумий майдони 141,53 км² га тенг бўлган 486 та музлик мавжуд. Улар асосан Сурхондарё, Қашқадарё ва Писком (Чирчиқ) дарёлари ҳавзаларида жойлашган (1-жадвал).
• Сурхондарё ҳавзасида музликлар Ҳисор тизмасининг ғарбий тармоқлари ёнбағирларида, Тўполон ва Киштут дарёларининг бошланиш қисмларида жойлашган. Қашқадарё ҳавзасида эса Ҳисор тизмасининг ғарбий тармокларида, Оқсув дарёсининг бошланиш қисмида сақланиб қолган. Писком ҳавзасида музликлар Угом тизмасининг жануби-ғарбий, Писком тизмасининг шимоли-ғарбий ёнбағирлари ва Майдонтол тизмасида жойлашган.
• Писком дарёси ҳавзасидаги музликларнинг қуйи чегараси нисбатан пастда (ўртача 3420 м баландликда). Бу ҳавзадаги энг катта музлик – Калесник музлиги. Шунингдек, Қашқадарё ҳавзасида энг катта музлик – Северцов музлиги, Сурхондарё ҳавзасида эса Чап Қазноқ музлигидир. Битта музликнинг майдони ўртача 0,291 км² ни ташкил этади (1-жадвал). Ўрта Осиёнинг барча музликлари каби Ўзбекистон музликлари ҳам деградацияга учрамоқда (2-жадвал).

• 1-жадвал
• Ўзбекистон ҳудудида музликларнинг дарёлар ҳавзалари бўйича тақсимланиши

Дарё ҳавзаси	Музликларнинг
	сони	умумий майдони, км2	ўртача майдони, км2
Сурхондарё	264	55,49	0,210
Қашқадарё	60	14,46	0,241
Писком (Чирчиқ)	162	71,59	0,442
Жами	486	141,53	0,291

• 2-жадвал
• Дарёлар ҳавзаларида музликлар майдонининг ўзгариши, км²

Дарё ҳавзаси	Ҳисоб йиллари
	1957	1980	2004
Сурхондарё	70,25	59,51	55,49
Қашқадарё	18,15	15,51	14,45
Писком (Чирчиқ)	-	76,82	71,59
Жами		151,84	141,53

• 2-жадвалдан кўриниб турибдики, Сурхондарё ва Қашқадарё ҳавзасидаги музликлар майдони 2004 йилда 1957 йилдагига нисбатан, мос равишда, 21% ва 20% га камайган. Писком дарёси ҳавзасида эса 25 йил давомида музликлар майдони 6,8 % га камайган. Музликлар табиий чучук сувнинг муҳим манбаи ҳамда улар Ўзбекистон дарёларининг тўйинишига катта ҳисса қўшишини ҳисобга олсак, деградация жараёнининг давом этиши келажакда жиддий муаммолар келтириб чиқариши мумкин.