İлим сотсиал мадений қубылыс ретинде

Сциентизм ушын конкрет илимлердиң стилин ҳәм методларын абсолютластырыў, аларды билимлердиң шыңы деп дағазалаў характерли. Сциентизм толқынында бир бири менен байланыслы болмаған еки - тәбийий илимлик ҳәм гуманитар мәденият ҳаққында көзлер қараслар пайда болды. Сциентизм шегарасында илим келешекте озыниң рационаллық емес тараўларын ютатуғын руўхый мәденияттың жалғыз тараўы ретинде алып қаралады. Ал антисциентизм көзлер қараслар илим-пәнниң жоқлар келесилығын яки адамдың қандайда бир кисиге жақын адамлартына мәңги қарсы туратуғынлығын айтады.
Антисциентизм адмның түпкиликли проблемаларын шешиўде илим-пәнниң мүмкиншиликлериниң принципиал дәрежеде шекленгенлигинен келип шығады, озыниң көзлер қорсаларында илимди адамға душпан күш ретинде баҳалайды, оның мәдениятқа унамлы тәсирин есапқа алмайды искерлигинде емпирик ҳәм теориялық тәрептен коъринетуғын балады.
3. Илим социал -мадений қубылыс ретинде - Илим - бул раўажланып, өсип атырған билим системасы, инсанның әтирап -әлемди узақ даўам еткен өзлестириўге, өзин қоршап турған ҳақыйқый дүня ҳаққында анық ҳәм терең мағлыўмат лыўга, бундай мағлыўматларды сақлаў, қайта ислеў және оннан пайдаланыўға қаратылған жәмиетлик аң -сананың айрықша ўаормасы болып, шынлық ҳаққында билимлердиң тутас, бирлескен системасы. Илим социаллық институт ретинде ҳәзирги заман илиминиң структурасына сәйкес келетуғын кеңселерди, илим тараўында қулықтың турақлы ўаормаларын анықлаўшы социаллық нормалардың, мадений үлгилердиң жыйнағын өз ишине қамтыйды. Бул тенденция Грецияда биринши толық ўаилософиялық системаның авторы - Дамокритте бақланыўы мүмкин. Биз априор ҳәм апостериор билимлердиң қатаң салыстырыўларын анықлаймыз : сезимлеримиз бизге алмалар қызыл ҳәм жасыл, қурышлы ҳәм шийрин келесилығын, яхдай ҳәм жыллы, ылғал ҳәм қурғақ злар бар екенлигин айтады. Бирақ булардын барлығы затлардың өзи қандайда бир кисиге жақын адамлартка тийисли емеслигин, алар тийкарғы дәслепки отомлар ҳәм бослықлардың түрли комбинацияларынан келип шығатуғын тәсирлердиң мазмуны болып табылады. Отом ҳәм, бослықта емпирикалық тәризинде билиў мүмкин емес -алар Дамокритда спекулятив сананың жемислери, ойланылган конструкциялар. Дамокритта дәл бул бослық ҳәм отомлар ўаизикалық (ҳәм психикалық) әлем тийкарында жайғастырылады.




Пайдаланилган адебиятлар
1. Валиева., Туленова К.Ж. Илмий тадқиқот методологияси. Ўқув қўлланма. Т., 2020.
2. Саифназаров И. Мухтаров А. Султанов Т. Эрназаров Д. Илмий тадқиқот методологияси. Ўқув қўлланма.
3.. Шермухммедова Н. Илмий тадқиқот методологияси. Ўқув қўлланма. Т., Ахборот технологиялари. 2014, 450 б.
4. Давранов З.Д. Илмий ижод методологияси. Т:МИ. 2006-267.б.