İлим сотсиал мадений қубылыс ретинде

Илимий доъретиўшилик - бул илимий билиўди раўажландырыў, жаңа илимий билим уиш ҳәм одан пайдаланыў, илимий билимди жаңа ўаондыунлар ҳәм ўаондыуниятлар, жаңа илимий принциплер ҳәм теориялер инсан искерлигиниң ҳәр түрлы тараўлары дағы әмелиятына актив шығыўларбилан бойытиш пенен боғлиқ билиў ҳәм қурылысшылық искерлиги болып табылады. Илимий доъретиўшилик- бул тийкарғы тәрепи үйренилип атырған ходисалар ҳәм яраёнларнинг олардың ҳәрекет ҳәм раўажландырыў ўаондыунларининг мохиятиниабстракт түсиниклер, схемалар, ўаормулалар, теңлемелер ҳәм хакозолар ўаормасында аңлатыўдан ибарат болған обиектив ҳақыйқатлықты субектив сәwлелендириў болып табылады.
Билиў - инсан искерлигиниң ажыралмайтуғын боълеги болып, зат ҳәм ҳәдийсе, вакиа тоъғрисида тосаввуре ыелеў болып табылады. Билиў арқалы ал ямаса бул ҳақыйқатлық инсан санасында саўлеленеди. Усының себепинен, пәнлердиң барлығы билиў яраёнидан пайдаланып өз ўаунксиясын божаради. Пәнниң малум түри ерискен жаңа ашылыў, егинwи пән түрине тәсир етеди. Пән ҳәм илимий доъретиўшилик пенен шуғуланаётган киси ойлаўы объйектга турақлы жақынлаша бараверади. Себеби билим яраёни қурамалы ҳалда кйечади. Түрли басқышларды басып өтеди. Бул басқышлар сезимлер, ақыл, тошаввурни өз ишине уади. Барлық пәнлер деги объйектларни билиў ушын олардағы яраёнларни билиў зәрүр болып табылады. Билиў диалектик характерде болып табылады. Ал қарама-қарсылықлар арқалы әмелге асады. Билимде саўлелениў яраёни зәрүрли рол айнайды. Саўлелениўсиз билиў әмелге аспайды. Сал тәрептен бүйдеў мүмкин, барлық пәнлер объйектларини үйрениў де саўлелениў (иңикос) га боғлиқ. Билиў жәрдеминде барлық пәнлер деги ўаондыун ҳәм ўаондыуниятлар ашылады. Тәбияат затларының түрли-раёнлығы уйрениледи. Булардың барлығында метод ҳәм методология қолланылады. Тошҳқи уам затлары ҳәм ҳәдийселер билиў объйектлари болып табылады. Бул объйектлар пәнлерде саўлеленеди. Тәкидлаш керекки, әмелий искерлик мүтажликлери билиў яраёнининг бағдарын белгилеп береди. Шешиў зәрүр болған зәрүрли шынығыўалаларди ортаға қоъяды..
2. Илим-пәнниң раўажланыў басқышлары. Илим-пәнниң жәмиет өмириндеги ролин коърсетиў қурамалы мәселе болып табылады. Оның бүгинги күн ҳәм келешек ушын баҳалаў дағы улыўма бир жоънелисти боълип коърсетиўдиң өзи қыйын. Пикирлердиң ампилтудасы илимди барлық мәденияттың раўажланыўының абсолют еталонына коътериўден баслап, оны адамды езиўдиң жаңа түри деп ойлаўға шекем тербелип турады. Сциентизм (Д. Белл, Г. Кан ҳ. б.) ҳәм антициетизм (Г. Маркузе, Т. Роззак ҳ. т.) бағдарлары илим-пәнниң социаллық ролнниң абсолютлестирилиўин позтив ҳәм негетив вариантларын сәwлелендиреди.