Иктисодиёт ва бизнес асослари



Download 4,38 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/18
Sana23.02.2022
Hajmi4,38 Mb.
#170992
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18
Bog'liq
iqtisodiyot-va-biznes-asoslari-9-11-sinf kutubxonachi.uz

О; 3. I); 4. А; 5. И; 6. С; 7. А; 8. С ; 9. С; 10. А; И . А;
12. 
О; 13. Г>; 14. В; 15. В; 16. П; 17. В; 18. С ; 19. А; 20. Б ; 27. О, 
29. С; 33. В; 35. А
Т о и и ш м о к л а р
1. Иктисодий тушунчаси — пировард фойдалилик.
Мухокама: Адам Смит «олмослар мутлако кераксиз* деганда ни-
маии назарда тутган? Хозирги пайтда инсон эхгиежини турли дара- 
жаси деб аталувчи тушунчани эътиборга олгаи: олмослар хает кечи- 
риш учун кераксиз, лскии улар нуфузли товарлар деб аталувчи нар- 
саларнинг типик вакилидир. Шу маънода у баъзи одамлар учун ута 
кераклидир.
Олмослар ноеб ва аниклашимизча керакли парса. Сув эса сероб. 
Бу холда пировард фойдалилик тушунчаси нарх шакланигаига кан- 
дай таъсир курсатади?
Биринчидан, хар иккала холда тонарнинг улчов бирлига нима- 
дан иборатлиги мухимдир. Сув йиллик эхтиеж булиши м ум кин, 
Х амма 
холларда хам сув запаси унинг улчов бирлигига нисбатан 
катта булади. Олмослар билан эса бошкача холат юз беради. Олмос 
улчови бирлиги канчалик кичик булмасин, у олмосиинг бор булган 
захираси билан таккосланиши мумкии.
И ккинчидан, олинадиган кушимча ф ойдалилик товар нархи- 
нинг урнини тулдиради. Акс холла уни сотиб олишмас эди. Катта 
хажмдаги сув бирлигииинг истеъмол к или ни ш и унииг пировард 
фойдалилигини пасайтириб юборади. Бой одамлар учун ута киммат- 
ли булган олмосларнинг оз микдори уларнииг пировард фойдалили- 
'гини оширади. Шундан нархдаги фарк пайдо булади.
2. Уйлар давлагники, яъни хеч ким ники, хонадонлар эса узини- 
ки. Бозор иктисодиети ривожланган мамлакатларда хам муниципал 
уйлар хусусий дангиллама уйларга нисбатан куримсиздир.
www.ziyouz.com kutubxonasi


3. Бирор хафтадан кейин шахарда сарик, кук, кизил ва бошка 
рангли велосипедлар пайдо булиб, ок велосипедлар кескин камайиб 
кетади, яъни хар ким о к зслосипедни бош ка рангга буяб олади.
4. К арияларнинг бирлик вацти билан ешларнинг ушандай бир- 
лик вакти турлича бахоланади. Карияларнинг купчилиги нафакада 
булгани туфайли навбат кутишда деярли хеч нарса йукотмайди, еш- 
лар эса шу вакт ичида навбатда туришдан олинган фойдадан купрок 
даромад оладилар.
5. Жавоб оддий, лекин талаб конунининг бузилгандек куринга- 
нига эътибор бериш керак: нарх пасайди (ноль булиб колди), талаб 
микдори эса узгармади.
Иктисодий тушунчалар: талаб ва таклиф; арзон товар ва хизмат- 
ларга ноэластик талаб.
Маълумки, хамдустлик мамлакатлари жамоат транспорти нархи 
жуда паст булиб, хатго у харажатларни копламас хам эди. Иктисод- 
чилар жамоат транспорти догацияли эди дейишади. Бундай нархлар- 
да у хамма учун эришиладиган эди, демакки, нархнинг пасайиши 
талаб миедорини ош и ра олмайди.
Жамоат транспорти учун йуловчининг узи, лекин солик туловчи 
сифатида \а к тулайди. Агар транспоргга корхоналар хак туласа, у 
холда жамоат транспортини таъминлаш вазифасини корхоналар opa- 
сила таксимлаш мураккаблашади.
Мухокама давридаги савол. Ноннинг нархи камайса, унга талаб 
миадори ош адими? Ха, чунки ноннинг нархи у билан молларни 
бокиш мумкин булган даражада арзон эмас. Бу жуда хам яхши. Нон 
нархи арзонлаш са, одамлар илгари эхтиежлари учун канча ион ол- 
ган булсалар, ш унча олаверадилар, чунки у бари бир нисбатан ар­
зон. Лекин н онн и нг нархи жуда хам пасайса, нон яна мол бокиш 
учун сарф булиши мумкин.
Жамоат транспорти нархини кандай чегарагача оширса булади? 
Жамоат транспортидан фойдаланишнинг ялпи харажатлари бошка 
турдаги харакат воситалари харажатларига етгунча ошириш мумкин.
Нархлари уртача пасайганда хам истеъмол амалда узгармайдиган 
товарлар ва хизмат турларига мисол келтиринг (гугурт, туз, картош­
ка, жаррохлик хизмати, сартарош хизмати, дафтар). Бу товарларга 
талаб м икдори узгарм ас буладиган ш ароитларни баен килишда 
хушер булинг. Бу товар ва хизматларнинг урнини босувчилар кам 
эканлигига эътибор беринг.
6. Хамма гап кафолат гаровда. Гаров сифатида давлат корхонала- 
рида хозирча ортиги билан булган, асосан савдога йуналтирилган 
хусусий корхоналарда эса хали етарли булмаган мулк катнашади.
7. И ктисодий тушунчаси — талаб ва таклиф.
♦Калбаки* товарлар сотишнинг купайиши етакчи фирмаларнинг 
худди шундай «хакикий» товарларига талабиииг пасайишига олиб
www.ziyouz.com kutubxonasi


келади. Демак, Европада ишлаб чщ арилган «хакикий» товарларнинг 
сотилиши камаяди, натихада ишчи кучи га талаб тушиб кетади. Агар 
Европада ишсизлик бор булса, у куриб утилган омил хисобига уса­
ди.
♦Хакикий» ва «Калбаки» товарларга мисоллар
калбаки
хакикий
Жанубий-Шаркий Осис мамлакат- 
ларининг арзон соатлари
Якка тартибда ишловчи косиблар 
сунъий теридан тайерланган бо- 
тинкалар
Швеция соатлари
Саламандр фирмасининг чарм- 
дан тайерланган ботинкалари
8. Иктисодий тушунчалар: талаб ва таклиф, бозор ва нарх, ре- 
сурсларнинг чекланганлиги.
Мантиксизлик шундан и бора тки, кора икра захирасининг ка- 
майиши хавфи билан талаб ва таклиф нархи ошишига олиб келиши 
керак. Равшанки, бу ерда рублдаги чакана нархлар эмас, жахон бозо- 
ридаги долларлар хисобланган улгуржи нархлар назарда тутилган.
Нархлар ортиши керак эди, лекин улар камайди, чунки бозор 
структураси узгарди. Илгари собик Иттифок ва Эрон уртасидаги 
битим билан тартибга солинган ва бу давлатларнинг хужалик тизим- 
лари томонидан катъий бош карш иан бозор мавжуд эди. Бу эса 
нархларни дуруст даражада yiu:ia6 туриш имконини беради. Хозирда 
Каспий буйида бешта мамлакат Россия, Эрон, Озарбайжон, Туркма- 
нистон ва Козогистон бор. Уларнинг купида хозирча бозор шакл- 
ланмаган. Кора икрани контрабанда килиш ривожланган. Бирорта 
ижро этиладиган битим хакида ran йук-
Натижада икрага узгармас талаб булгани хо.тда таклиф ортиб 
кетди ва нархлар пасайди.
9. Жавоб: 1992 йилга келиб узига хос булган икки секторли 
китоб бозори вужудга кслди. Бир томопдан китоблар давлат мага- 
зинларида сотилса, иккинчи томопдан улар турли хил майда «ейма* 
дукончаларида сотила бошлади. «Ейма* дукончапарда нарх давлат 
магазинларидагидан юкорирок
Майда дукон эгалари китобларни бевосита уларнинг асосий «ил- 
дизи» булган типография ва нашриетлардан. ски ортикча галаб 
куйиб хак тулашга рози булиб давлат магазииларидан .сотиб олган- 
лар. Шупдай килиб магазин сотувчнлари кузатувчан ва уддабурон 
булганларида, унда майда улгуржи сотган китоблар нархи чакана 
нархдагидан камида 20-30% ва хятто 100% гача юкори буларди.
www.ziyouz.com kutubxonasi


10. Жалоб шундан иборатки, нон кимматлашгани туфайли коря 
моллар чучк;алар, товуклар ва бошцаларни боциш учун картошкадан 
фойдаланила бошланди.
11. Ж авоб равшан. Купинча шимолий мамлакатларда тропик 
меваларни келтириш учун дотация жорий килинган. Бу нарса куйн- 
да иккита сабаб туфайли мумкик булди.
Биринчидан, жапуб меваларини ишлаб чикариш ва денгиз орка- 
ли таш иш харажатлари унчалик юк,ори эмас.
И ккинчидан, ш имолий мамлакатлар, т у жумладан Ф инляндия, 
ахоли жон бошига ю кори ялни миллий махсулог ва ю кори солик 
даражасига эга булгаи бой давлатлар хисобланади.
12. Жавоб. Хаммаси равшан. Узинг тулаганинг доимо циммат, 
ким томонидандир, айникса давлат томонидан тулангани нафакат 
бепул куринади, балки б и з учун шундай булади хам. С олик машак- 
катлари хисобга кирм айди, чунки барибир солик туланаверади, 
унинг махсулидан фойдаланганда эса — бу текинга ухшаб куринади.
13. Жавоб зарар би лан фойданннг солиштирилишига, хукумат 
ва давлатнинг умуман таккосланиш ига, талаб ва таклиф чизикдари- 
дан фойдаланишга асосланган.
Божнинг камайиш и импорт килинаетган товарларнинг таклифи 
ортишига, яъни таклиф чизигининг уигга силжишига олиб келади, 
■иунингдек сотиш хажмини усиши ва нархларнинг камайишига са­
баб булади.
Уч холда фойда чицимлардан юкори булади: Биринчидан, хуку- 
матнинг бож ставкаларини камайтиришдан курадиган зарар урнини 
бож хажмини ортиш и босиши мумкин;
И ккинчидан, биринчиси бажарилмаган такдирда хам. саноат 
ахамиятига молик импорт товарларни сотиш хажмининг ортиши 
иш лаб чикариш ни жонлаш тириш и мумкин, бунинг хисобига хуку­
м ат божни камайтиришдан курилган зарарни коплаб олади;
www.ziyouz.com kutubxonasi


Учинчидан, хагго биринчи ва иккинчиси бажарилмай бюджет 
зарар курган таздирда хам, давлат кейинчалик самара бериш и мум­
кин булган ракобат даражасининг ортиши туфайли, ум умам олганда 
зарар курмаслиги мумкин.
14. 
Жавоб бир суз билан айтганда — инфляция тушунчаси билан 
изохланади. Амалдаги инфляция кутилган ва б ю дж ода к у щ а тутил- 
ган даражасидан шуичалик катта булиб кетдики, соликларнинг н о­
минал киймати ишлаб чикариш нинг пасайишидан \а м , соли к тула- 
масдан хам курилган зарарни коплаб юборади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


ТАВСИЯ КИЛИНАДИГАН АДАБИЁТЛАР
1. 

Download 4,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish