Ikkinchi tartibli chiziqlar, giperbola va parabola



Download 101 Kb.
Sana29.12.2021
Hajmi101 Kb.
#76961
Bog'liq
amaliyot


Ikkinchi tartibli chiziqlar, giperbola va parabola” mavzusi bo‘yicha amaliyot materiallari

1. Ikkinchi tartibli chiziq va uning tenglamasi.

Ma’lumki, tekislikda to’g’ri chiziq va o’zgaruvchi kordinatlarga nisbatan birinchi darajali edi. Endi tekislikda ikkinchi tartibli chiziqlarni o’rganamiz. Ikkinchi tartibli chiziqlar va o’zgaruvchi koordinatlarga nisbatan ikkinchi darajali tenglama bilan ifodalanadi. Ikkinchi darajali tenglamaning umumiy ko’rinishi

(1)

bo’ladi. (1) tenglamaga ikkinchi tartibli chiziqning umumiy tenglamasi deyiladi.



2. Giperbola va uning tenglamasi.

Ta’rif. Tekislikda, har bir nuqtasidan berilgan ikkita (fokus) nuqtalargacha bo’lgan masofalar ayirmasi o’zgarmas miqdordan iborat bo’lgan nuqtalar geometrik o’rniga giperbola deyiladi(ko’rsatilgan ayirma absolyut qiymati bo’yicha olinib, u fokuslar orasidagi masofadan kichik va 0 dan farqli).

O’zgarmas miqdorni , fokuslar orasidagi masofani va koordinat o’qlarini ellipsdagidek olib, belgilash kiritib,



(2)

tenglamani hosil qilamiz. (5) tenglamaga giperbolaning kanonik tenglamasi deyiladi. Giperbolaning fokuslari va bo’ladi (1 hizma). Koordinatlar o’qi simmetriya o’qlari va koordinatlar boshi simmetriya markazidir. Giperbola kordinat o’qlarini nuqtalarda kesib o’tib, bu nuqtalarga haqiqiy uchlari va masofa haqiqiy yarim o’qi deyiladi. nuqtalar giperbolaning mavhum uchlari, mavhum yarim o’qi deyiladi.

Giperbola ikkita asimptotalarga ega bo’lib, uning tenglamalari

(3)

bo’ladi.


kattalikka giperbolaning ekssentrisiteti deb

ataladi. 3-misol. giperbolaning yarim o’qlarini, fokuslarini, ekssentrisitetini hamda aksimptotalarining tenglamalarini toping.

Yechish. Berilgan tenlamani 144 ga bo’lib tenglamani kanonik

ko’rinishga keltiramiz. Bundan bo’lib, haqiqiy yarim o’q , mavhum yarim o’q bo’ladi. bo’lib, fokuslari nuqtalarda bo’ladi. Ekssentrisitet .



va larning qiymatini (6) asimptota tenglamasiga qo’yib,

tenglamalarni hosil qilamiz. Bu asimptotalar tenglamasidir.



nuqtadan fokuslargacha bo’lgan masofaga giperbolaning fokal radiuslari deyiladi, ularni va bilan belgilasak, nuqta o’ng shoxlarida bo’lganda nuqta chap shoxlarida bo’lganda bo’ladi.





x

1chizma 2chizma



3. Parabola va uning tenglamasi.

Ta’rif. Tekislikda, har bir nuqtasidan berilgan nuqta(fokus)gacha va berilgan to’g’ri chiziq (direktrisa)gacha masofalari o’zaro teng bo’lgan nuqtalar geometrik o’rniga parabola deyiladi.

Koordinatlar sistemasini shunday olamizki, o’qi (fokus)dan o’tib, direktrisaga perpendikulyar, o’qi esa fokus va direktrisaning o’rtasidan o’tsin(2-chizma). parabolaga tegishli ixtiyoriy nuqta bo’lsin. nuqtadan to’g’ri chiziqqacha bo’lgan masofani bilan belgilaymiz. Bunda bo’lib, direktrisaning tenglamasi



bo’ladi.


Ta’rifga asosan, .

Ikki nuqta orasidagi masofa formulasiga asosan,

.

Bu tenglamadan irrasionallikni yo’qotib,



(4)

tenglamani hosil qilamiz. Bu absissalar o’qiga simmetrik parabolaning kanonik tenglamasi bo’ladi. Ordinatlar o’qi simmetriya o’qi bo’lsa, parabola tenglamasi



ko’rinishda bo’ladi. Bu holda direktrisa tenglamasi, nuqta fokus bo’ladi(3-chizma).





3-chizma




nuqtadan fokusgacha masofaga fokal radius

deyiladi va nuqtadan fokusgacha

masofa bo’ladi.

4-misol.. parabolaning fokusini va direktrisasining tenglamasini toping. nuqtadan fokusgacha bo’lgan masofani aniqlang.



Yechish. Berilgan tenglamani (7) tenglama bilan solishtirib bundan Shunday qilib, fokus nuqtada direktrisa tenglamasi =-3 ekanligini topamiz. nuqta uchun , bo’lib, fakol radius bo’ladi.

Download 101 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish