Ikkilamchi tirqishdagi yorug‘likning difraktsiyasi. VideoCom yordamida qayd qilish va natijalarni tahlil qilish. Labоratоriya ishi Mavzu

VideoCom bilan intensivlik taqsimotini qayd qilish
Tajribada di fraks ion tasvi rn i ng intensivlik taqsimoti I(α) VideoCom ning bir satrli ZBA kamerasi yordamida qayd qilinadi. Bunda difraksion tasvir 2048 pikselga ega bo‘lgan ZBAda (ZBA: zaryad bog‘lanishli asbob) aks etadi va ketmaketli interfeys orqali kompyuterga uzatiladi. VideoCom bilan bog‘langan kompyuter dasturi intensivlik taqsimotini I (α) ko‘rsatadi va bu esa (IV) tenglamaga asosan nazariya bo‘yicha kutilgan intensivlik taqsimoti bilan uni tez
va bevosita taqqoslashga imkon beradi.
Eslatma: Yustirovka bir oz qorong‘ulashtirilgan xonada bajarilishi kerak. Butun tajriba qurilmasi Rasm.2 da tasvirlangan. Fokus masofasi f = +5 mm bo‘lgan sferik linza L qutblangan lazer nurining kengayishini ta’minlaydi. Fokus masofasi f = +50mm bo‘lgan keyingi yig‘uvchi linza L₁ shunday joylashtirilganki, uning markazi sferik linza markazidan bir oz pastda. Bu bilan lazer nuri bir oz kengayadi va optik o‘q bo‘yicha deyarli parallel tarqaladi. Prujinali qisqichli tutgichdagi H fokus masofasi f = +500 mm bo‘lgan yig‘uvchi linza L₃ ortidagi VideoCom ning ZBA si namunasida yorqin difraksion tasvirni ta’minlaydi. Lazer nurlanishining intensivligi lazer bilan linza L orasidagi polyarizasion filtr P yordamida o‘zgartirilishi mumkin.
Optik qurilma

• 
  Optik reyderdan foydalanib, geliy-neonli lazerni optik stolga
  
• 
  Rasm.2 da keltirilgandek o‘rnating.
  
• 
  Shtativ va optik reyder yordamida optik stolning qaramaqarshi tomoni oxiriga
  
• 
  VideoCom ni joylashtiring.
  
• 
  Lazerni ulang va lazer bilan VideoCom ni shunday yustirovka qilingki, ular aniq optik o‘qda yotsin. Boshqa optik komponentlarni joylashtirishda optik o‘q saqlanishini tekshirib boring.
  

Rasm.2: Tirqishdan keyingi difraksiyani kuzatish tajriba qurilmasi (yuqorida) va nurning sxematik yo‘li (pastda)

L1: linza f = +5 mm

L2: linza f = +50 mm
L3: linza f = +500 mm
P: polyarizatsion filtr
H: prujinali qisqichli tutgich
S: kuzatish tekisligi (VideoCom ning ZBA kanali)

• 
  ^{Fokus masofasi f=+5 mm bo‘lgan sferik linzani L}₁ ^{lazer old} tomonidan taxminan 20 sm masofada o‘rnating. ( lazer nuri VideoCom tuynugiga tushishi kerak)
  
• 
  ^{Fokus masofasi f=+50 mm bo‘lgan yig‘uvchi linzani L}₂ ^{sferik linza L}₁ ^{orqasiga taxminan 6 sm masofada joylashtiring va} uni to lazer nurining tasviri VideoCom ning ZBA kanalida ^{keskin bo‘lmaguncha optik stol bo‘ylab, sferik linza L}₁ tomonga qarab, siljiting.
  
• 
  ^{Yig‘uvchi linza L}₂ ^{ni sferik linza L}₁ ^{dan to ekrandagi lazer} nurining diametri taxminan 6 mm gacha kengaymaguncha siljiting( bunda lazer nuri doimiy aylana kesimga ega bo‘lishi kerak)
  
• 
  Linza bilan ekran oralig‘ida nurning diametri doimiy qolishini aniqlash uchun, nur yo‘liga oq varaq tuting va optik o‘q bo‘yicha nurning kesimini tekshiring.
  
• 
  ^{Fokus masofasi f=+500 mm bo‘lgan yig‘uvchi linzani L}₃ nurning yo‘liga VideoCom dan taxminan 50 sm da joylashtiring va uni lazer nurining tasviri VideoCom ning ZBA kanalida keskin bo‘ladigan qilib o‘rnating.
  
• 
  Uchta qo‘sh tirqishli diafragma bor prujinali siqib turuvchi ^{tutgichni L}₂ ^{bilan L}₃ ^{oralig‘iga nurning yo‘liga joylashtiring.}
  
• 
  _{VideoCom faqat kanaldagi intensivlikni o‘lchaydi. Shuning} uchun, difraksion tasvir aniq ZBA kanaliga tushayotganini tekshirish kerak. Zarur bo‘lsa, VideoCom balandligini o‘zgartiring.
  
• 
  ^{Polyarizasion filtrni P lazer bilan linza L}₁ ^{oralig‘iga o‘rnating.}
  

Ishning bajarilish tartibi:
a) 3 xil qo‘sh tirqishli diafragmada difraksiya (g = 0,25 mm):

• 
  F4 bilan eski o‘lchangan qiymatlarni o‘chiring.
  
• 
  b=0,10 kenglikdagi qo‘sh tirqish uchun intensivlik taqsimotini I() qayd qiling. Buning ychun oldin (256 piksel) tugmaga chertiladi yoki F8 klavishaga bosiladi va polyarizasion filtrning P optimal sozlanmasi tanlanadi.
  
• 
  Difraksion tasvirlarni qayd qilish uchun, F9 klavishani bosing.
  
• 
  F9 bilan o‘lchashlarni to‘xtating.
  
• 
  tugmaga chertib yoki F2 klavishani bosib natijalarni saqlang (o‘zingizga maqbul fayl nomi bilan).
  
• 
  yoki F4 bilan eski o‘lchangan qiymatlarni o‘chiring.
  
• 
  O‘lchashlarni b =0,15 мм ва b = 0,20 мм бўлган qo‘sh tirqishlar uchun takrorlang va har bir holat uchun natijalarni
  
• 
  yangi fayl nomi bilan saqlang.
  

1. 
   4 xil qo‘sh tirqishli diafragmada difraksiya (g = 0,20mm):
   

• 
  Eski o‘lchangan qiymatlarni o‘chiring.
  
• 
  g =0,25 mm tirqishlar oralig‘i uchun intensivlik taqsimotini I (α) qayd qiling.
  
• 
  Natijanii saqlang(o‘zingizga maqbul fayl nomi bilan).
  
• 
  O‘lchashlarni g = 0,50 mm, g = 0,75 mm va g = 1,00 mm bo‘lgan qo‘sh tirqishlar uchun takrorlang va har bir holat
  
• 
  uchun natijalarni yangi fayl nomi bilan saqlang.