Ikki komponentli qotishmalarni holat diagrammasini o’rganish. Fe-Fe3c holat diagrammasini o’rganish

AMALIY MASHG‘ULOT. IKKI KOMPONENTLI QOTISHMALARNI HOLAT DIAGRAMMASINI O’RGANISH. Fe-Fe₃C HOLAT DIAGRAMMASINI O’RGANISH.


Ishdan maqsad. Qotishmalarining holat diagrammasini tuzish, uning suyuq, eritma holidan asta-sekin uy xaroratigacha sovitishda tuzilishidagi o‘zgarishlari bilan tanishilgach, fazalar xiliga va miqdoriga ko‘ra markasi va ishlatilish joylarini belgilash.
Umumiy ma’lumot. Temir bilan uglerod qotishmalari (po‘lat va cho‘yanlar) asosiy konstruktsion material bo‘lib, ularda uglerod 6,67% bo‘ladi. Lekin ularning amalda foydalaniladigan qotishmalarida uglerodning miqdori 3,5 - 5% dan ortmaydi. Temir uglerod qotishmasining ximiyaviy tarkibiga, uning qolipda sovish tezligiga ko‘ra uglerod temir bilan Fe₃ S birikma yoki grafit tarzida bo‘ladi. SHunga ko‘ra bu qotishmalarning holat diagrammasini Fe-Fe₃C li va Fe-G diagrammalariga ajratiladi. Fe-Fe₃C li qotishmalarning holat diagrammasi xuddi Pb-Sb qotishmalarining holat diagrammasidek tuziladi. Termin taxlil ma’lumotlari asosida koordinatalar sistemasining koordinata o‘qi bo‘ylab temirning va uning turli miqdordagi uglerodliqotishmalarining kritik xaroratlari, abstsissa o‘qi bo‘ylab qotishmalardagi uglerod miqdori belgilanadi. Keyin ularning xarakterli kontsentratsiyalaridan vertikal chiziqlar chiqazib, bu chiziqlarga ularning kristallanishining boshlanish va tugash kritik xaroratlari nuqtalarini belgilab, bu nuqtalarnio‘zaro tutashtirsak, muvozanat holatli Fe-Fe₃C qotishmasining holat diagrammasi tuziladi (1-rasm). Tubanda Fe-Fe₃C holatdagi qotishmalarning tuzilmalari va ularning xossalari keltirilgan.
Ferrit(shartli belgisi — F). Uglerodning alfa temirdagi qattiq eritmasi [Fe_α(S)] bo‘lib, unda uglerodning miqdori uy haroratida taxminan 0,006%, 727°S da 0,025% bo‘ladi. Bunday tuzilishdagi qotishma texnik temir deyiladi. Ferrit plastik tuzilishli bo‘lib, uning cho‘zilishga ko‘rsatadigan muvaqqat mustahkamligi σ = 250—300 = MPa, nisbiy uzayishi σ = 40 — 50%, qattiqligi NV = 800 — 1000 MPa zarbiy qovushoqligi KS = 20 —30 kg.m/sm² oralig‘ida bo‘ladi.