Ikki bosqichli kantserogenez nazariyasi (Y. Bersnblyum va b.) ga ko'ra kantserogenezda bosqich ajratiladi

uning mexanizmlari. O'sma paydo boiishi va rivojlanishi uchun faqat

sababchi omil borligiyu kantserogenez mexanizmlarining ishga tushishi

kifoya qilm aydi, bunda organizm ning an tib lasto m rezistentligi

(qarshiligi) ham susayishi kerak,

Antiblastom rezistentlik borligi qator omillar orqali tasdiqlanadi:

1. Kantserogen moddalar bilan bevosita aloqada boigan ko'pchilik

odamlarning o'smalar bilan og'rimasligi.

2. O'smasi bo'lgan bemorning o 'z-o 'zid an sog'ayishi (10 000

bemordan 1 tasi);

3. Autopsiyada turli a ’zolarda yashirin (latent) rak tugunlarining

(90 yoshga borgan erkaklarning 80 foizida prostatada, 20 foizida

qalqonsimon bezda) topilishi.

Antiblastom rezistentlik mexanizmlarini kantserogenez bosqichlari

va omillariga qarab uch asosiy turga bo‘lish mumkin:

a) antikantserogen - kantserogen omillaming hujayra, organellalar,

makromolekulalar bilan o'zaro ta’siri bosqichlariga qaratilgan;

b) antitransformatsion - normal hujayraning o'sma hujayrasiga

transformatsiyasi bosqichiga qaratilgan;

v) antitsellyulyar - alohida o'sma hujayralarining hujayra koloniyasi

o'smaga aylanish bosqichiga qaratilgan.

Antiblastom rezistentlikning antikantserogen mexanizmlari

I. Kimyoviy kantserogenlarga ta ’sir etuvchi antikantserogen

mexanizmlar.

1. Kimyoviy kantserogenlarni inaktivatsiya qiladigan reaksiyalar:

a) m ik ro so m alarn in g n o sp etsifik oksidazalari y ordam ida

oksidlanish;

b) mikrosomalar reduktazalari yordamida qaytarilishi-tiklanishi

(aminoazot bo'yoqlarning reaksiyalari);

v) autooksidlanish tizimi yordamida fermentativ va nofermentativ

dimetillanish;

g) glyukuron yoki sulfat kislotasi yordamida kon’yugatsiyalash

(aromatik aminlami). Ammo shuni aytib o'tish kerakki, ayrim hollarda

yuqoridagi reaksiyalar natijasida prokantserogenlar kantserogenga

aylanishi ham mumkin.

2. Ekzo- va en d o k an tsero g en larn i o 't, siydik, ax lat orq ali

organizmdan chiqarilishi.

3. K an tsero g en ag en tlarn i p in o tsito z va fagotsitoz orqali

zararsizlantirish.

4. Kantserogenlarga qarshi antitana (antitelo) laming paydo bo'lishi.

5. Erkin radikallarni antioksidantlar yordamida ingibitsiya qilish.

II. Biologik omillar - onkogen viruslarga qarshi antikantserogen

mexanizmlar.

1. Interferon ta ’sirida onkogen viruslarni nospetsifik ingibitsiya

qilish. Interferon viruslar replikatsiyasini to'xtatadi. Virusning nuklein

kislotasi uning sintezini boshlab beradi - initsiatsiya qiladi. Leykotsitlar

- fibroblastlar, T-limfotsitlar (immun) - interferonni sintezlaydi. Ular

hayvon turi va hujayralarga nisbatan o'ziga xos emas, ya’ni nospetsifikdir.

Uning antivirus ta ’siri mexanizmida virus RNKsi transkriptsiyasini

ingibitsiya qilib, ribosomalar bilan birikishini qamal qilishi va natijada

virus orqali sintezining buzilishi yotadi.

2. Onkogen viruslarni o'ziga xos antitanalar bilan neytrallash.

Antitanalar viruslarning hujayraga kirishining oldini oladi.

III. Fizik k an tsero g en lar - ionlashgan nurlanishga qarshi

antikantserogen mexanizmlar. Shulardan eng muhimlari - erkin

radikallar hosil b o'lishini tormozlaydigan va ularning faolligini

pasaytiradigan reaksiyalar - antiradikal reaksiyalar;