uchun kerakligini tushunmaydigan, hissiy, intellektual, m a’naviy
jihatdan kambag‘al boMib qolgan bolalalar ham borligini, ular
ko'proq g ‘arb san’at mahsulotlari bilan kifoyalanayotganini
aytmasdan o ‘tolmaymiz. Shu m a’noda aholining. ayniqsa ko‘makka
muxtoj bolalarning bu manbalardan bemalol foydalanish imkonini
yaratishda anchagina ishlar qilinishi lozim.
Hozirgi «ommaviy» madaniyat o ‘zini namoyon qilish uchun
intilishga kuchi va layoqati boMmagan shaxsni «modellashtir-
moqda», chunki u tomoshabindan hech qanday aqliy va ma’naviy
faoliyatni talab qilmaydi, ayollardagi singari injiqlik va irodasizlikni
shakllantiradi. Ayni paytda san’atni jonli idrok qilish tomoshabin-
larning ongli madaniyati va ehtiyojlarini shakllantirishi aniqlangan.
San’atning
imkoniyatlari
juda
ko‘p
qirralidir.
San’at
intellektual va axloqiy sifatlarni shakllantiradi. Ijodiy qobiliyatlarni
rag‘batlantiradi, muvaffaqiyatli ijtimoiylashuvga ko‘maklashadi.
San’at davolaydi. San’at yordamida davolash artterapiya (yunoncha
«art» - san’at) deyiladi. Artterapiyada mavjud boMgan san’at
asarlaridan
foydalaniladi:
M ijozlami
mustaqil
ijod
qilishga
undaladi; m utaxassisning o ‘z ijodi - chizish, bo‘yash va h.klardan
m ijoz bilan o ‘zaro ta ’sirda foydalaniladi. Ijtimoiy xizmatchi
tom onidan maxsus tanlangan adabiyotlarning m ijoz tomonidan
o ‘qilishi, tahlil qilish va baholanishi
biblioterapiya
deb ataladi.
M usiqa, teatr, rassomlik, kino ham davolaydi. Qadimgi Fivadagi
kutubxonalar peshtoqiga «ruhni davolaydigan shifoxona» deb yozib
q o ‘yilgan edi. Ijtimoiy xizm at qabuliga charchagan, horgMn. boshi
og‘riyotgan odam kelsa, u bilan suhbat o ‘tkazish uchun eng yaxshi
fon Betxovenning «Piligrim lar xori»dir. Dvorjakning «Kamaval
prelyudiyasi»
depressiya,
siqilishni
davolaydi.
Betxovenning
«quvonch» odasi m elanxoliklar uchun foydalidir. T eatr san’ati
alohida xususiyatga ega. U o‘z ichiga san’atning bir qator turlari:
raqs, rassomlik, badiiy o ‘qish, m usiqa singarilam i qam rab oladi;
inson ruhiyatining ichkarisiga kirib borishga intiladi, ochiqlik,
begonalashuv komplekslarini, yolgMzIikni bartaraf etishga olib
keladi, yaxshilikka ishonch uyg‘otadi.
H ayotim iz davom ida yuzlab rollam i: ota-onalar, bolalar, qarin-
dosh-urugMar, do‘stlar, maslahatchilar, tarbiyachilar, tarbiyalanuv-
chilar, yoMovchilar, piyodalar, xaridorlar, oshiq-m oshiqlar, haqorat-
229
langanlar, xafa qilinganlar, baxtiyorlar... rollarini o ‘ynashim izga
to ‘g ‘ri keladi. Bu rollardan har biri o ‘zining xususiyatlari va
qoidalariga ega: yoMovchi hushyor boMishi. piyoda ehtiyot boMishi,
sotuvchi xushm uom ala va halol boMishi talab qilinadi. Hayotdagi
rollam i kim dir osongina, kimdir esa ju d a qiyinchilik bilan o ‘ynaydi.
B iz do‘stlarim iz orasida «yolgMzlar» - d o 'stla r orasidagi «o‘z
odam i» rolini o ‘ynay olmayotganlarni uchratamiz, ko‘p ota-onalar
esa o ‘z bolalarining «do‘sti» rolini o‘ynashadi, bu esa murigji
oqibatlarga olib keladi.
Biroq kasbiy rollar: quruvchi, ishchi, inilitsioner, o'qituvchi,
vrach, olim singarilarning rollari yana ham murakkabroq boMib,.
ulardan har biri noyob va betakrordir, o ‘z kasbiy roliga o ‘rganish
esa uzoq va murakkab jarayondir.
Kasbiy rollami ijro etishni o'rganish mumkin. Bunda har bir
insonda mudrab yotgan aqliy va m a’naviy qobiliyatlami faollashti-
rishga yordam beradigan, odamlarning o ‘zaro bir-biriga qiziqishla-
rini, bir-birlarini tushunishga intilishlarini kuchaytiradigan teatr
san’atining yordami ju d a katta. Teatr san’ati - yuksak aqliy mada-
niyat, estetik madaniyat, yaxshi odob-axloq namunasidir. T eatr opti-
mistik kayfiyatni vujudga keltiradi, jam oada ijobiy ruhiy iqlimni
yaratishga ko'maklashadi, bayramona va erkin iqlim yaratadi. Teatr
postanovkalarida birgalikda qatnashish shaxsning o ‘zini o ‘zi adekvat
baholay olishga yaqinlashishi uchun imkon yaratadi, kechirimli
boMish, bir-birlarining xulq-atvorlarini tushunish, mayda-chuyda
xafagarchiliklardan uzoqroq boMish, bir-birlarining sha’ni va
talantlarini hurmatlashga o ‘rgatadi. T eatr hamkorlikdagi mehnat,
ijod, do‘stlik, muhabbat uchun katta kuch-quvvat beradi. T eatr san’a
ti inson ruhiyatining barcha jabhalarida: intellekt, his-tuyg‘u, axloqiy
sifatlar va xarakter xususiyatlari, hayotiy urf-odatlar, yo‘naIishIar,
xulq-atvor va baho motivlariga ta ’sir oMkazadi.
Teatr sirlariga, badiha o ‘yin olam iga ko‘m ilish hayratlanarli
darajada samarali boMadi.
Teatr san’atida am aliy m ashqlarning katta miqdori to ‘planganki,
ularning ijtimoiy xizm atchilar kasbiy shakllanishida foydali ekanini
am aliyot isbotladi.
«M ening tarjimayi holim» m ashqi o ‘quvchining o ‘z hayoti
to “g ‘risidagi og'zaki hikoyasi boMib, xotirani «emotsional jihatdan
230
ywilglllaliish» imkonini beradi, boshqa shaxs - uning shaxsiyatiga
belgilovchi ta’sir o ‘tkazadigan zaruriy omil hisobianuvchi zamon-
iloslii tarjimayi holiga chuqur qiziqish paydo boMishi va rivojla-
nlshiga ko‘maklashadi.
Axloqiy ideallaming, axloqiy qadriyatlam ing yo‘qolib borishi.
shafqatsizlik va agressiya, boylik to‘plashga intilish, individualizm
hozirgi kunning voqeligiga aylandi. Bugungi kunda Chexovona
«yaxshi turmushni sogMnish» har qachongidan ham dolzarb boMib
qoldi. Amerikaning jangari filmlari va submadaniyati rus mada-
niyatini, undagi m a’naviyatni siqib chiqannoqda. «Yangi toM-
qin»dagi soxta san’at shafqatsizlik, jinsiy erkinlik va patologiyaga
sigMnadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
