Ijtimoiy xayot va din

Toshkentdagi «Mushafi Usmoniy» tarixi va Qur’on tarjimalari. Mushafning Samarqanddan 1865 yilda Sankt-Peterburgga olib ketilgan, 1920 yilda musulmonlarga qaytarib berilgan, 1923 yilda Toshkentga olib kelingan.
Mushafning O’rta Osiyoga olib kelinishi bilan bog’liq bo’lgan ma’lumotlar ichida tarixiy jihatdan asoslirog’i va ishonarlirog’i sohibqiron Amir Temurning Basradan Samarqandga Qur’onning qadimiy bir nusxasini jo’natgani haqidagi ma’lumot mavjud.
Mushaf-keyinchalik musulmon olamida tarqalgan va minglab marotaba nashr qilinayotgan Qur’onning asl nusxasi hisoblanadi. Qur’on qaerda nashr qilinmasin, uning birinchi sahifasida Usmon mushafi matniga muvofiq ekani yozib qo’yilgan bo’ladi.
Endi Qur’onning tarjimalari haqidagi aniq ma’lumotlarga e’tibor qaratamiz. Hozirgi paytda ko’pchilik o’quvchilarning fikr mulohazalari e’tiborga olinib, O’zbekiston musulmonlari Diniy idorasi tashabbusi bilan o’zbek tiliga 2 marta (Alouddin Mansur tarjimasi, T.: 1992, Abdullaziz Mansur tarjimasi, T.: 2001) nashr etildi.
Qur’on jahondagi juda ko’p tillarga tarjima qilingan. Uni /arbiy Yevropa tillariga tarjima qilish 11 asrdan, rus tiliga ag’darish 18 asrdagi Pyotr I ning tashabbusi bilan boshlangan. 1790 yilda nashr etilgan M.N.Verovkin tarjimasi e’tiborli rus olimlarining fikriga ko’ra A.S.Pushkinning mashhur «Podrajaniya Koranu» (Qur’onga tatabbu’lar) asariga manba bo’lgan. G.S.Sablukovaning arabchadan dastlabki ruscha tarjimasi I.Yu.Krachkovskiy rus tiliga tarjima qilgan nusxasi uning vafotidan keyin (1963, 1986) nashr qilingan.
Qur’onning turkiy tarjimalarining qo’lyozma nusxalari ham ko’p.
Tayanch so’zlar:

1. 
   Manba 9. Qiyos
   
2. 
   Qur’on 10. Rasul
   
3. 
   Hadis 11. Jabroil
   
4. 
   Vahy 12. Mushaf
   
5. 
   Sunna 13. Suhuf
   
6. 
   SHariat 14. Sura
   
7. 
   Fiqh 15. Oyat
   
8. 
   Ijmo’ 16 «Juz»
   

Takrorlash uchun savollar:

1. 
   Diniy manbalar deganda nimani tushunasiz?
   
2. 
   Islomning asosiy manbalari nima?
   
3. 
   Qur’onning mushaf qilish qachon, kimlar tomonidan boshlangan va qachon tugallangan?
   
4. 
   Qur’on suralari vahy qilinishining Makka va Madina davrlarini so’zlab bering?
   
5. 
   Qur’onning poralarga bo’linishining ahamiyati nimada?
   
6. 
   Qur’onning qanday tarjimalari bor?
   

Adabiyotlar:

1. 
   Qur’oni Karim. Abdulaziz Mansur tarjimasi. Mas’ul muharrir Hamidulla Karomatov.-T.: «Toshkent islom universiteti» nashriyoti, 2001.
   
2. 
   Al-Qur’on al-Karim (ma’nolarining tarjimasi va sharhlar), Sayyid nazir at-Taroziy al-Madaniy (Oltinxon To’ra).-T.: O’zbekisiton Fanlar Akademiyasi «Fan» nashriyoti, 2002.
   
3. 
   Ismoil Mahmud. Toshkent «Mushafi Usmoniy» tarixi.-T.: 1996.
   
4. 
   Uvatov U. Muhaddislar imomi.-T.: «Ma’naviyat», 1998.